U selu Velika na sjeveroistoku Crne Gore 28. jula 1944. godine dogodio se zločin masovne odmazde nad civilnim stanovništvom. Do sada je potvrđeno da je tada stradalo 455 žrtava, međutim, spisak nije konačan, i dalje se utvrđuju imena masakriranih seljana. Svake godine stanovnici na dostojanstven način obilježavaju ovaj datum. 

Zločin je dugo bio prikrivan i pokolj u Velici se ne nalazi na mapi nacističkih zločina u Evropi. Za njega se ne zna čak ni u uskim stručnim krugovima koji se bave ovom tematikom. Zašto je to tako i zašto je za neke ovo još uvijek zaboravljeni zločin nažalost ni danas nema odgovora. Ali narod nije zaboravio.

 Zločin su prema dostupnim podacima počinili pripadnici 21. SS “Skenderbeg divizije”, 7. SS “Princ Eugen” divizije i jedinice sastavljene od lokalnih muslimana koje su bile pod komandom nacističke Njemačke.

Na ovom području odvijale su se borbe između jakih njemačkih snaga i partizanskih jedinica. Uz veliku pomoć lokalnih stanovnika (Veličana) partizanske snage su nanijele težak poraz njemačkim trupama. Umjesto da totalno unište elitnu 7. SS “Princ Eugen” diviziju i razbiju 21. SS “Skenderbeg diviziju”, partizanske jedinice se iznenada povlače ostavljajući narod koji im je nesebično pomagao na milost i nemilost nacistima. Nakon odlaska partizanskih jedinica, nacisti sprovode odmazdu nad civilnim stanovništvom. Prema svjedočenju, iz auta u pokretu komandant nemačkih trupa August Šmithuber podiže dva prsta u vazduh, i daje znak svojim vojnicima da imaju dva sata za odmazdu.

Potomci veličkih mučenika izgradili su spomen-crkvu Svetih Kirika i Julite u Velici, koju su 2001. godine osveštali pokojni mitropolit Amfilohije i mitropolit crnogorsko-primorski Joanikije, tadašnji episkop budimljansko-nikšićki.

Povodom hramovne slave i praznika Svetih novomučenika veličkih, gornjepolimskih i ržaničkih jutros su episkopi pakračko-slavonski Jovan i budimljansko-nikšićki Metodije služili liturgiju u Crkvi Svetih Kirika i Julite.

Crnogorski parlament usvojio je prošle godine Rezoluciju o genocidu u Pivi i Velici.

U obrazloženju rezolucije navodi se da je, prema nepobitnim dokazima, u Pivi u junu 1943. godine ubijeno 1.290 civila, među kojima 550 djece, a u Velici godinu kasnije, 550 civila, uključujući djecu i stare.