Prema analizama koje objavljuju vodeći međunarodni izvori, primjetan je trend sve žešćeg rivalstva između Sjedinjenih Američkih Država i Narodne Republike Kine, rastuće pozicioniranje Indije kao globalnog aktera te pokušaj Evropske unije da preuzme veću ulogu samostalnog igrača u svijetu.
Analiza koju je objavio European Think-tank Network on China ukazuje da Evropa u 2025. godini sve češće preispituje svoju stratešku poziciju — kako u odnosu prema SAD-u, tako i prema Kini. Prisutna je želja za većom autonomijom u bezbjednosnim, tehnološkim i ekonomskim pitanjima, jer tradicionalni transatlantski odnosi pokazuju znakove opterećenja, a partnerstva s Kinom sve više izazivaju unutrašnju debatu.
Istovremeno, izvještaj World Economic Foruma navodi da su geopolitičke tenzije najizrazitiji rizik za 2025. godinu — više nego ekonomske turbulencije ili klimatske promjene. U fokusu su sukobi uticaja, trgovinska oružja (takse, sankcije) i borba za tehnološku prednost.
Za Balkan i Crnu Goru ova globalna dinamika donosi niz implikacija. Prvo, sve jača pozicija Evropske unije kao aktera koji želi veću samostalnost može značiti da zemlje regiona moraju aktivnije da se pozicioniraju unutar evropskih inicijativa — bilo da je riječ o proširenju, infrastrukturnim projektima ili bezbjednosnim aranžmanima.
Drugo, kao što rivalstvo SAD-a i Kine stvara mogućnosti za izbor između različitih partnera, tako se Crna Gora i druge države Balkana nalaze pred izazovom da balansiraju između velikih sila, ali i pred prilikom da izgrade strateške veze koje će im omogućiti veću slobodu djelovanja.
Treće, region može osjetiti ekonomske i političke posljedice globalnih poremećaja — bilo kroz prekide lanaca snabdijevanja, rast cijena energenata ili nužnost prilagođavanja politici koja dolazi iz Brisela. Kao što izvještaj upozorava, tehnološka zavisnost, energetska ranjivost i oslanjanje na spoljnu podršku postaju sve veći rizici.
Zaključno, iako se svijet ne prebacuje preko noći u potpuno novi poredak, 2025. godina se pojavljuje kao trenutak u kojem se određuje smjer — i Evropa i Balkan imaju priliku da budu više od pasivnih učesnika. Oni koji uspiju da prepoznaju promjene i prilagode svoje pozicije, imaće bolju šansu da u novoj karti moći ne budu marginalizovani.
(Tekst urađen na osnovu javno dostupnih podataka iz izvještaja World Economic Foruma, Eurasia Groupa, EIU-a i analiza European Think-tank Network on China.)
