Istina je da treba da dobijemo veoma značajan grant od Evropske banke za obnovu i razvoj i da onaj koji daje novac diktira uslove, ali je i činjenica da postoje dvojni aršini kada su u pitanju članice EU i države kandidati za članstvo.

Kineske direktne investicije u Evropskoj uniji bilježe kontinuirani rast, uprkos sve većim regulatornim i trgovinskim ograničenjima koje nameće Evropska komisija (EK). Tako na primjer prema dostupnim podacima Mađarska je u 2024. godini postala vodeći primalac kineskih investicija sa ulaganjima od 52,8 milijardi eura, što čini 51% ukupnih direktnih stranih investicija u toj zemlji. Investicije su stvorile 18.500 novih radnih mjesta, pri čemu su ključni sektori bili automobilska industrija (40,9 milijardi eura), elektronika i prehrambena industrija.

U 2023. godini, kineske direktne investicije u inostranstvu dostigle su 103 milijarde dolara, s naglaskom na "greenfield" investicije, odnosno otvaranje novih proizvodnih pogona u EU. Ovakve investicije su posebno prisutne u sektoru električnih vozila (EV), gdje kineske kompanije drže preko dvije trećine ukupnih kineskih ulaganja u Evropi.

Francuska, Španija i Mađarska bilježe rast kineskog izvoza i investicija u 2024. godini, sa stopama rasta od 2%, 4,5%, i čak 12,9% za Mađarsku.

Primjera ima mnogo. Tako je CATL (proizvođač baterija) otvorio pogone u Njemačkoj, čime je dodatno ojačana energetska sigurnost EU u domenu baterijskih tehnologija.

BYD, kineski gigant u proizvodnji EV-ova, investirao je u Mađarsku, čime Mađarska postaje ključni centar za proizvodnju EV-a u Evropi.

Chery, kineski proizvođač automobila, planira reaktivaciju bivše Nisanove fabrike u Barceloni, čime će otvoriti oko 1.000 novih radnih mjesta.

Luxshare, kineski investitor, preuzeo je djelove Leoni-ja, posrnulog njemačkog dobavljača auto-djelova, čime je sačuvano više radnih mjesta u Nemačkoj.

Uprkos intenzivnoj saradnji sa kineskim kompanijama na teritoriji EU, Evropska komisija je zatražila od Crne Gore da poništi pretkvalifikacioni tender za izgradnju druge dionice autoputa od Mateševa do Andrijevice, najvjerovatnije zbog učešća kineskih kompanija i firmi iz zemalja koje nisu članice EU. Zašto ova odluka ukazuje na neusklađenost evropske politike?

Zato što EU promoviše slobodnu trgovinu i investicije sa Kinom unutar svojih granica, ali istovremeno ograničava pristup kineskih kompanija infrastrukturnim projektima u zemljama kandidatima poput Crne Gore.

Ova politika ukazuje na geopolitičke motive. Dok se EU aktivno koristi kineskim kapitalom i tehnologijom za unapređenje svojih zelenih i industrijskih ciljeva, ograničava uticaj Kine na Zapadnom Balkanu, što sugeriše na pokušaj očuvanja političkog i ekonomskog uticaja u regionu.

Dok Evropska komisija retorički zagovara smanjenje zavisnosti od Kine, praksa pokazuje dublju integraciju kineskog kapitala u ključne industrijske sektore EU. Odluka da se ograniči učešće kineskih firmi i ostalih neevropskih kompanija  u crnogorskim projektima, nasuprot otvorenosti prema investicijama unutar EU, jasno ukazuje na politiku dvostrukih standarda.

Za EU je saradnja sa Kinom prihvatljiva kada doprinosi ekonomskim interesima članica, dok se u zemljama kandidatima postavljaju stroži politički kriterijumi. Ova kontradikcija može ugroziti kredibilitet EU kao promotera slobodne trgovine i ravnopravne konkurencije, posebno u očima zemalja Zapadnog Balkana koje teže članstvu.