<p>Донијето 11 мјера обавезног психијатријског лијечења и чувања у болници у Доброти (архива)</p>

Donijeto 11 mjera obaveznog psihijatrijskog liječenja i čuvanja u bolnici u Dobroti (arhiva) / -B. Marković

Prisilno liječenje za 11 osuđenih

Ukoliko rješenjem suda nisu naložene socijalno-zaštitne mjere, a počinilac nije lišen poslovne sposobnosti, Centar nema nadležnost niti ovlašćenje da građaninu koji je odslužio svoju kaznu nameće nadzor, kazali su iz podgoričkog Centra za socijalni rad

U toku 2022. i do početka juna ove godine Osnovni sud u Podgorici izrekao je 17 mjera bezbjednosti obaveznog psihijatrijskog liječenja prema 17 okrivljenih lica, od kojih je 11 bilo prisilno smješteno u psihijatrijsku ustanovu. Ukoliko presudom suda nisu naložene socijalno-zaštitne mjere nakon što osuđeni odsluži kaznu, njemu institucije sistema ne mogu nametati nadzor.

"Danu" se obratila grupa građana iz podgoričkog naselja Stari aerodrom koji kažu da već duže vrijeme imaju problem sa komšijom – povratnikom u vršenju krivičnih djela, kojem je sud izricao mjeru obaveznog psihijatrijskog liječenja. Međutim, prema njihovim navodima, on je bez nadzora institucija nakon je otpušten iz psihijatrijske ustanove. Tvrde da nema ko da kontroliše da li koristi terapiju, te da su imali više uznemirujućih slučajeva s njim i da strahuju za bezbjednost svoje djece i porodica. Slučaj su prijavljivali policiji, iz koje su za "Dan" kazali da su u ovom slučaju postupili u skladu sa svojim nadležnostima, te je nakon ocjene i mišljenja tužioca to lice upućeno u nadležnu ustanovu.

Iz Uprave policije su, na pitanje "Dana" da li imaju registar osoba oboljelih od određenih psihičkih bolesti, a koje su u prethodnom periodu prijavljivane zbog uznemiravanja građana ili drugih prekršajnih/krivičnih djela, kazali da ne vode takve evidencije.

– Po Zakonu o zaštiti ličnih podataka, podaci koji se odnose na lice koje je predmet Vaših pitanja, su tajni. Shodno tome, Uprava policije ne posjeduje registar osoba oboljelih od psihičkih bolesti – pojasnili su iz UP.

Planiranje usluge u skladu sa procijenjenim rizikom

Iz Centra navode da činjenica da je počinilac ponovio krivično djelo ukazuje da se radi o osobi sa visokorizičnim ponašanjem, te se procjena situacije po zahtjevu ustanove ili korisnika i planiranje usluga vrše u skladu sa procijenjenim visokim rizikom.

– Kada je to potrebno u svrhu opšteg društvenog interesa, Centar za socijalni rad kada je u saznanju obavještava nadležnu Upravu policije za postupanje po Zakonu o zaštiti i ostvarivanju prava mentalno oboljelih lica, a radi odvođenja na pregled u najbližu psihijatrijsku ustanovu. Tada se može izvršiti i prisilno zadržavanje ili prisilni smještaj u Specijalnu psihijatrisku ustanovu po predlogu ljekara ako ugrožava sebe ili druge – pojašnjeno je za "Dan" iz te institucije.

Iz podgoričkog Osnovnog suda za "Dan" su saopštili da su u periodu od 1. januara 2022. do 8. juna 2023. godine izrekli ukupno 17 mjera bezbjednosti obaveznog psihijatrijskog liječenja prema 17 okrivljenih lica.

– Od ovog broja, sudskim odlukama je izrečeno šest mjera bezbjednosti obaveznog psihijatrijskog liječenja na slobodi (koje će se sprovoditi ambulantno u Centru za mentalno zdravlje – Dom zdravlja Podgorica, u psihijatrijskoj klinici Kliničkog centra Crne Gore u Podgorici i u JU Opšta bolnica u Nikšiću), kao i 11 mjera bezbjednosti obaveznog psihijatrijskog liječenja i čuvanja u zdravstvenoj ustanovi (koje će se sprovoditi u Specijalnoj bolnici za psihijatriju "Dobrota" – Kotor, s tim što ista može trajati duže od kazne zatvora na koju je okrivljeni osuđen, dok će sud donijeti odluku o obustavi izvršenja mjere bezbjednosti kada prestane potreba za liječenjem i čuvanjem učinioca u zdravstvenoj ustanovi) – kazali su iz tog suda, dodajući da je prosjek godina starosti okrivljenih/osuđenih lica 37.

Iz podgoričkog suda su kazali da je devet sudskih odluka kojima su izrečene navedene mjere pravosnažno, dok je osam sudskih nepravosnažno.

Iz podgoričkog Centra za socijalni rad kazali su da je njihova uloga u ovim situacijama određena Zakonom o socijalnoj i dječjoj zaštiti, Porodičnim zakonom, pravilnicima, sudskim presudama i ostalim podzakonskim aktima.

Porodično-pravna zaštita

Ukoliko je počinilac lišen poslovne sposobnosti, iz Centra za socijalni rad navode da planiraju i sprovode porodično-pravnu zaštitu.

– Prilikom otpusta, oridinirajući ljekar ili konzilijum ljekara procjenjuju da li je lice sposobno da redovno uzima terapiju i da li će neko od srodnika prihvatiti lice po otpustu, odnosno, da li je lice sposobno za samostalni život. Ukoliko nema članova porodice koji bi lice prihvatili po otpustu, a nije u stanju da se o sebi stara i samostalno uzima terapiju, bolnica se obraća Centru. Po zahtjevu zdravstvene ustanove, Centar za socijalni rad pokreće postupke procjene i planiranja usluge, a sve u skladu sa individualnim kapacitetima i specifičnom situacijom korisnika, i o istom donosi rješenje koji je oblik zaštite u najboljem interesu korisnika i porodice. Iste postupke Centar sprovodi i po zahtjevu korisnika – kazali su iz Centra za socijalni rad.

– Učinilac krivičnog djela koji je prisilno smješten u psihijatrijsku ustanovu odlukom suda, otpušta se na osnovu pravosnažne odluke suda, i to: ukoliko ima potrebe, sud rješenjem suda precizira ulogu Centra u daljem praćenju korisnika, te je Centar dužan da postupa po rješenju suda. Ukoliko sud nije naložio socijalno-zaštitne mjere, a počinilac nije lišen poslovne sposobnosti, Centar nema nadležnost niti ovlašćenje da građaninu koji je odslužio svoju kaznu nameće nadzor – objasnili su iz te institucije.

Direktor Specijalne bolnice za psihijatriju "Dobrota", psihijatar Aleksandar Mačić nedavno je ukazao da su im kapaciteti popunjeni, te da se broj prijema stalno povećava, ne zato što su ljudi u Crnoj Gori bolesniji već zato što sistem centara za mentalno zdravlje posustaje. On je za agenciju Mina kazao da se to dešava i zbog prilično slobodnog tumačenja zakona od sudova koji nekritično ljude šalju na liječenje i prisiljavaju bolnicu da ih primi, često koristeći i prijetnje.