Moldavci su danas glasali na predsjedničkim izborima na kojima je proevropska predsjednica Maja Sandu (Maia) tražila novi mandat, kao i na referendumu o tome da li da se u Ustav zemlje unesu ambicije za članstvo u Evropskoj uniji.
Biračka mjesta su zatvorena u 21 čas po lokalnim vremenu (20 časova po srednjoevropskom vremenu). Očekuje se da će zvaničnici objaviti preliminarne rezultate u narednim satima.
Centralna izborna komisija saopštila je da je do 18 časova izlaznost na referendumu o EU premašila potrebni nivo od 33 odsto, premašivši 42 odsto, ili više od 1,2 miliona glasova.
Na predsjedničkim izborima izlaznost je premašila 51 odsto, ili više od 1,55 miliona glasova, pošto su zabilježeni dugi redovi na nekim biračkim mjestima u Moldaviji i na mjestima van zemlje, uključujući Francusku, Rumuniju, Rusiju i Grčku.
Zbog redova, vrijeme glasanja je produženo u djelovima dijaspore. U Bukureštu bi biračka mjesta trebalo da ostanu otvorena do 23 sata, rekli su tamošnji zvaničnici.
Delegacija izbornih posmatrača iz više od deset zemalja pomogla je u praćenju dva glasanja u Moldaviji.
Upozorenja moldavskih službi i iz inostranstva o navodnom ruskom mešanju u rasponu od dezinformacija preko kupovine glasova do obezbeđivanju novca za podsticanje nemira posle izbora, naglasila su vrednost koju Kišinjev i međunarodna zajednica pridaju važnosti slobodnog, poštenog i mirnog glasanja.
Aktuelna liderka Sandu suočila se s 10 izazivača predvođenih kandidatom proruskih socijalista Aleksandrom Stojanoglom i bivšim populističkim gradonačelnikom Renatom Usatijem na trećim direktnim predsedničkim izborima u siromašnoj bivšoj sovjetskoj republici.
Na referendumu, koji je predložila Sandu, 3,3 miliona moldavskih glasača u zemlji i inostranstvu mogli su da odgovore na pitanje da li “podržavaju izmjenu ustava u cilju pristupanja Republike Moldavije Evropskoj uniji”.
Nakon što je glasala, Sandu je rekla glasanjem da Moldavci “mogu da očuvaju mir i stabilnost” u zemlji, dodajući da “moraju sami da određuju svoju sudbinu” bez “laži i prljavog novca”.
Glasanje bi moglo da pruži vrijednu lekciju saveznicima Sandu i opoziciji uoči parlamentarnih izbora sljedećeg ljeta, koji će biti praktično biti referendum o četiri godine vladavine Stranke akcije i solidarnosti (PAS) koju je osnovala prije osam godina.
Predsjednica Moldavije ima ograničenu direktnu moć, ali je Sandu svoju prozapadnu poruku i uticaj sa liberalnom PAS iskoristila za sprovođenje ograničenih reformi i formalnu kandidaturu za EU.
Jedan od njenih najambicioznijih poteza je eliminisanje oslanjanja Moldavije koja nema izlaz na more od ruskog prirodnog gasa od početka invazije na Ukrajinu, ali je to doprinelo inflaciji i drugim ekonomskim poteškoćama za mnoge od 2,4 miliona stanovnika Moldavije.
Nedavno ispitivanje javnog mnjenja pokazalo je da Sandu ima podršku od 30-35 odsto, daleko ispred bivšeg glavnog tužioca Stojanogla, kojeg je razriješila prošle godine, i koji ima devet odsto i bivšeg gradonačelnika Usatija, koji kaže da želi veću ravnotežu između Istoka i Zapada u spoljnoj politici, koji ima šest odsto.
Ako nijedan kandidat ne dobije više od 50 odsto glasova, 3. novembar biće održan drugi krug s dvoje kandidata koji su osvojili najviše glasova.
Osim ozbiljnih upozorenja lokalnih zvaničnika, uključujući i šefa diplomatije, SAD i drugi zapadni zvaničnici su upirali prstom u Rusiju, navodeći u julu da Rusi rade na tome da “potkopaju nadolazeće izbore i referendum”.
Rusija, koja i dalje ima nekoliko stotina vojnika u bivšoj sovjetskoj bazi u separatističkom moldavskom regionu Pridnjestrovlju, poriče da je pokušala da utiče na glasanje.
Otkad su vlasti prošle godine zabranile partiju osuđenog oligarha Ilana Šora, nakon što je navodno htio da izvede državni udar, on je optužen i za šemu višemilionsku šemu da se plate glasači i influenseri protiv EU.
Nekoliko dana uoči glasanja, vlasti su saopštile da su uhapsile četiri osobe i upozorile da su još desetine ljudi trenirane u Rusiji i na Balkanu da “destabilizuju” zemlju nakon što se glasanje završi.
Prethodnih sedmica, zabilježena je značajna diplomatska podrška za proevropske ciljeve u Moldaviji. Između ostalog, predsjednica Evropske komisije, Ursula fon der Lajen je najavila evropske investicije od skoro dvije milijarde dolara, što bi “udvostručilo ekonomiju” zemlje u roku od jedne decenije.
Što se ustavnih amandmana tiče, oni bi između ostalog u njegovoj Preambuli trebalo da potvrde moldavski “evropski identitet”, a evropsku integraciju kao nacionalni “strateški cilj”.
Takođe bi pristupanje EU bilo moguće na bazi većinskog glasanja u državnom parlamentu, koji ima 101 poslanika.
Glas za “protiv” na referendumu ne bi isključio buduće članstvo u EU, ali bi predstavljao ozbiljan udarac za Sandu i njene saveznike, te bi sigurno zakomplikovao pokušaje eurointegracija u narednim godinama.
