Rimsko pravo, hrišćanstvo, arhitektura, inženjerski poduhvati, latinski jezik, civilna, birokratska i vojna administracija, lična imena, kalendar, putevi, akvadukti, Koloseum, arene, običaji, sačuvano i nadograđeno znanje antičkog svijeta... spisak stvari, pojmova i dostignuća koje su ostvarili Rimljani gotovo da nema kraja.
Po tradicionalnom kalendaru Romul je 21. aprila 753. godine prije nove ere na brežuljku Palatinu osnovao naselje koje će postati Rim. Kroz vjekove grad se proširio na još šest brežuljaka istočno od rijeke Tibar: Aventin, Kapitol, Kvirinal, Viminal, Eskvilin i Celijan.
Zbog visoke koncentracije patricijskih i ostalih bogatih porodica, iz čijih redova su dolazili najviši politički i vojni funkcioneri, Palatin je ostao najvažniji brežuljak, pa se termin ustalio kao metonim za političko srce Rima.
Prema legendarnoj istoriji predak rimskih kraljeva bio je trojanski princ Eneja, sin boginje Afrodite i smrtnika Anhisa. Nakon Trojanskog rata otplovio je sa nekoliko saboraca od obala Male Azije do Kartagine, gdje je imao ljubavnu vezu sa kraljicom osnivačicom grada Dido (alternativno ime Elisa), koju je napustio uprkos obećanju i otplovio ka Apeninskom poluostrvu gdje je osnovao Alba Longu. Dido ga je zbog toga proklela, što je motiv koji su brojni antički autori koristili kao objašnjenje za neprijateljstvo i sukobe Rima i Kartagine u Punskim ratovima. Jedan od najvećih rimskih pjesnika Vergilije u epskom spjevu „Enejida" obradio je i taj događaj opisujući istoriju Rima.
Blizanci Romul i Rem smatrani su Enejinim potomcima i sinovima boga rata Marsa i Reje Silvije. Kralj Amulije svrgnuo je sa vlasti svog brata Numitora, naredio da njegov sin Laus bude ubijen, a kćerka Rea Silvija da postane sveštenica vestalka kako se ne bi udala i imala djecu. Kad je saznao da je ona, ipak, rodila blizance bogu rata, naredio je slugama da ih bace u rijeku kako bi spriječio da mu postanu konkurencija kad porastu. Jedan od njih sažalio se i položio je braću u pletenu korpu, koju je pustio niz Tibar. Korpa je dospjela do obale, a Romula i Rema podojila je kapitolinska vučica Martija (Lupa Capitolina), koja je sve do danas simbol Rima.
Kad su odrasli, saznali su pravu istinu, osvetili su se Amuliju i vratili svog djeda Numitora na tron Albe Longe. Nakon toga odlučili su da za sebe formiraju novi i veći grad. Romul je želio da grad osnuje na Palatinu, a Rem na Aventinu. Dogovorili su se da će onom koji vidi više ptica pripasti pravo da osnuje grad. Bogovi su bili naklonjeni Romulu koji je vidio 12 ptica, što je Rema učinilo zavidnim. Kad je preskočio zid kojim je bio označen temelj novog grada, Romul ga je nakon svađe ubio. Prema drugoj verziji događaja Romul nije lično ubio brata, već je poslao slugu da to učini, a grad je nazvao po sebi – Roma.
Bratoubilačka i kontroverzna epizoda ušla je u kanon evropske istorije i civilizacije, takođe i u književnost, filozofiju i umjetnost. U mitologiji Rima nezaobilazne su priče o otmici Sabinjanki i njihovom posredovanju u ratu između očeva i braće sa jedne i muževa sa druge strane, guskama koje su spasile Rim nakon poraza od Brenovih Gala u bici kod Alije, Gaju Muciju Scevoli koji je dobrovoljno stavio ruku u vatru pred etrurskim kraljem Larsom Porsenom kako bi demonstrirao prkos i hrabrost Rimljana, Koriolanovoj srdžbi i popuštanju pred majkom i suprugom, najvećoj časti za ratnike zvanoj spolia opima, poštovanju bogova i običaja...
Od sedmorice rimskih kraljeva samo dvojica su pripadali izvornom plemenu „Rimljana" - Romul i Tul Hostilije. Drugi i četvrti kralj Numa Pompilije i Anko Marcije (najvjerovatnije su bili bliski srodnici, djed i unuk) bili su Sabinjani. Preostala trojica, koji su i hronološki vladali kao peti, šesti i sedmi monarh, dolazili su iz redova Etruraca: Lucije Tarkvinije Prisk, Servije Tulije i Tarkvinije Oholi.
Kada je 509. godine prije nove ere zbačen Tarkvinije Oholi, stvorena je slavna Republika, koja je postojala do 27. godine prije nove ere, koja se u savremenoj istoriografiji uzima kao početak Rimskog carstva pod Oktavijanom Avgustom. Republika nikad nije formalno ukinuta, čak ni u doba Vizantije kao države sukcesora i nastavljača grčko-rimske civilizacije.
Na vrhuncu moći pod carevima Trajanom i Hadrijanom Rim je bio prijestonica transkontinentalnog carstva koje se prostiralo na više od pet miliona kvadratnih kilometara, sa 75 miliona stanovnika.
Rim i nakon duže od dva milenijuma zaokuplja imaginaciju ljudi na svim meridijanima kao trajni ideal moći, prestiža, legitimiteta, državno-pravne organizacije i fleksibilnog društvenog sistema. Ideal markiran slovima SPQR (Senatus Populusque Romanus) odolijeva zubu vremena jer mjerodavno ilustruje koliko može postići ljudska vrsta kad se većina okupi oko zajedničkih vrijednosti, principa i ciljeva.
Vječna slava vječnog grada.
