Osim najave iz Elektroprivrede Crne Gore da će građani Pljevalja u naredna tri mjeseca plaćati račune za struju umanjene za 50 odsto, izostale su konkretne mjere sa državnog nivoa kako bi se sačuvalo zdravlje građana najsjevernije opštine zbog zatrovanog vazduha koji poslednjih dana udišu. Iako i stanovnici Bijelog Polja mjesecima udišu zatrovan vazduh, to niko i ne pominje, a ni iz nadležne Agencije za zaštitu životne sredine ne oglašavaju se povodom alarmantnog stanja u toj opštini.
– Mi nećemo ćutati. Nećemo tolerisati sistemsko uništavanje zdravlja i života građana Pljevalja. Situacija u ovom gradu prevazišla je ekološki incident i prerasla je u hroničnu, decenijsku tragediju, koja se ogleda u alarmantnoj stopi smrtnosti, zabrinjavajućem stepenu obolijevanja od najtežih bolesti, masovnom raseljavanju i posledičnom siromaštvu. Pljevlja su defakto najveća ekološka crna tačka u Evropi i grad sa vjerovatno najopasnijim vazduhom na svijetu – kazao je za "Dan" Milorad Mitrović, izvršni direktor Ekološkog društva "Breznica".
Ukazuje na šokantne podatke sa mjerne stanice u Gagovića imanju, ali i iz cijelog regiona.
– Ti podaci nijesu samo statistika, oni su smrtna presuda za stanovnike Pljevlja i Bijelog Polja. Prekoračenja graničnih vrijednosti PM čestica (PM 10 i PM 2.5) svakodnevna su i višestruko su iznad dozvoljenih limita. U pojedinim danima, koncentracije ovih kancerogenih čestica, koje prodiru duboko u pluća i krvotok, dostižu nevjerovatne vrijednosti, u Bijelom Polju nekada i veće nego u Pljevljima. To je dokaz da se problem trovanja vazduhom širi i da je postao regionalna katastrofa. Zagađenje nije novina, ali jeste novina dramatičan porast koncentracije sumpor- dioksida (SO2), koji iz godine u godinu poprima alarmantne razmjere. Visoke doze SO2 predstavljaju direktnu prijetnju respiratornom sistemu i jasno ukazuju na neodgovorno funkcionisanje termoenergetskog i industrijskog sektora. Koncentracije ovih izuzetno toksičnih i kancerogenih materija svjedoče o višestrukim izvorima zagađenja, pretvarajući svaki udisaj u Pljevljima u ruski rulet sa zdravljem. Decenijska indolentnost i nemaran odnos svih nadležnih vlasti ostavili su ogromne ožiljke. Mi više ne govorimo samo o zagađenju; mi govorimo o indirektnom trovanju sopstvenih građana – upozorava Mitrović.
Ističe da je zagađenje glavni uzrok povećane smrtnosti i epidemije najtežih hroničnih i malignih oboljenja.
– Zdravstvene posledice su nepopravljive i mjere se izgubljenim ljudskim životima. Raseljavanje i siromaštvo direktne su posledice života u nezdravoj i neodrživoj sredini. Država koja eksploatiše prirodne resurse Pljevalja, a ne sanira štetu, ostavlja za sobom pustoš. Država Crna Gora decenijama gaji kulturu neodgovornosti, ali to mora stati. Rješenje problema zagađenja nije preporuka građanima da sjede zaključani u svojim domovima. Rješenje je odgovornost i hitna akcija. Tražimo da država izradi i javno predstavi precizan plan za hitne situacije i ekološke incidente, plan koji trenutno ne postoji, a koji se tiče života i zdravlja građana. Rješavanje ovog problema mora biti prioritet svih prioriteta i mora početi odmah. Najavljujemo i formalno tražimo kontrolno saslušanje ministra ekologije, održivog razvoja i razvoja sjevera Damjana Ćulafića. Saslušanje mora obuhvatiti ne samo alarmantnu situaciju sa zagađenjem vazduha, već i zataškavanje afere oko ekološkog incidenta u rudniku Šuplja stijena. Građani imaju ustavno pravo na zdravu životnu sredinu i moraju znati kako se rješavaju ovi problemi. Tražimo od države da, naporedo sa eksploatacijom rudnih resursa, sanira i rehabilituje devastirani ekosistem, koji je u ogromnoj mjeri zanemaren. Ako nadležni misle da ćemo skrštenih ruku čekati na njihove nemušte preporuke, prevarili su se. Prvo ćemo iscrpiti sva zakonska i demokratska sredstva da vas natjeramo da riješite ovaj problem. Ukoliko apeli budu ignorisani, slijede građanska neposlušnost, protesti na ulicama i raspisivanje referenduma u cilju ostvarivanja ustavnog prava na zdrav život – poručio je Mitrović.
Izvršni direktor Bjelopoljskog demokratskog centra Zdravko Janjušević ističe da se Bijelo Polje i ove zime suočava sa jednom od najtežih epizoda zagađenja vazduha u poslednjih deset godina, dok nadležne institucije i dalje reaguju sporo i nedovoljno odlučno.
– Posebno zabrinjava dramatičan rast koncentracija PM2,5 čestica – najopasnijih po zdravlje ljudi, jer zbog svoje mikroskopske veličine direktno ulaze u pluća i krvotok. Ovo je alarm koji se više ne smije ignorisati. Iako je Opština Bijelo Polje nedavno formirala Komisiju za praćenje kvaliteta vazduha, a Vlada Crne Gore još 2023. uspostavila međuresorsku komisiju sa istom svrhom, rezultati i dalje izostaju. Mjere koje je Skupština opštine Bijelo Polje, na inicijativu Savjeta za ekologiju i NVO Bjelopoljski demokratski centar, usvojila još 2020. godine nikada nijesu implementirane. Godinama slušamo obećanja, dok zagađenje postaje sve veće, a zdravlje građana sve ugroženije – rekao je Janjušević za "Dan".
Dodaje da u Bijelom Polju ima više od 13.000 individualnih ložišta, a zimski mjeseci donose višenedjeljna prekoračenja PM10 i PM2,5 čestica.
– Najugroženiji građani, koji žive u nelegalizovanim objektima, ruralnim područjima ili se griju isključivo na drva, ostaju bez ikakvih subvencija i bez ikakvog vida podrške. Dok jedni dobijaju nove peći, drugi preživljavaju zimu uz sve veće troškove i sve zagađeniji vazduh. Vrijeme je za odlučnu akciju, a ne za kozmetičke mjere – naglasio je Janjušević.
