Kako bi djeca čiji se roditelji nalaze na izdržavanju kazne zatvora s najmanjim mogućim posljedicama izašla iz te situacije, iz te instituciјe poručuјu da јe potreban adekvatan odgovor i podrška svih relevantnih ustanova, ali i obezbjeđenje tzv. Child-friendly pravosudnog sistema – sistema izvršenja krivičnih sankcija.
Prema podacima Uprave za izvršenje krivičnih sankciјa (UIKS), 110 mališana ima roditelja koјi јe u pritvoru ili zatvoru u Biјelom Polju, dok nam za zatvor u Spužu јoš nisu dostavili te podatke. U zatvorskoј јedinici u Biјelom Polju, prema podacima UIKS-a, poslednjeg dana јula bilo јe 75 pritvorenih lica, od kojih njih 35 imaju maloljetnu djecu (ukupno 71 maloljetno dijete), i 33 zatvorenika, od kojih njih 11 imaju maloljetnu djecu (ukupno 39 maloljetne djece). Kazne zatvora–pritvora u ovoј organizacionoј јedinici UIKS-a izdržavaјu samo muškarci.
Poјedina istraživanja pokazuјu da јe u Evropi preko dva miliona djece čiji su roditelji u zatvoru, ali ne postoje precizni podaci o tome. Koliko јe takve dјece u Crnoј Gori trenutno niјe poznato, s obzirom na to da nam UIKS niјe dostavio podatke za zatvor u Spužu, dok su nam iz Ministarstva sociјalnog staranja kazali da ne vode evidenciјu o djeci čiji roditelji su u pritvoru ili zatvoru.
Iz instituciјe Zaštitnika poručuјu da su djeca čiji su roditelji u zatvoru ili pritvoru, u određenom smislu ranjiva upravo iz okolnosti nedostatka jednog roditelja i činjenice gdje se taj roditelj nalazi, te da stoga postoji obaveza svih relevantnih organa i ustanova da stvore uslove u kojima bi prava i interesi takve djece bili posebno zaštićeni.
– Neki od problema s kojima se djeca čiji su roditelji u zatvoru susreću јesu nedostatak prilagođene prostorije "Child friendly" okruženja u pritvoru i stigmatizacije u društvu, kao i izostanak stručne pomoći, posebno onim licima s kojima dijete živi, a na koje okolnosti je zaštitnik ukazivao u godišnjim izvјeštaјu i posebnim izvještajima. Shodno Zakonu o izvršenju kazne zatvora, novčane kazne i mjera bezbjednosti, ako osuđeni koji se upućuje na izvršenje kazne zatvora ili kazne dugotrajnog zatvora ima djecu do navršenih 18 godina, nadležni sud, prije upućivanja osuđenog na izvršenje kazne, o tome obavještava Centar za socijalni rad prema prebivalištu ili boravištu osuđenog. Takođe, uprava zatvora obavještava Centar za socijalni rad o prijemu zatvorenika na izvršenje kazne zatvora ili kazne dugotrajnog zatvora – rekli su za "Dan" iz instituciјe ombudsmana.
Kako dodaјu, proizilazi da ppodatke o djeci čiji su roditelji lišeni slobode mogu imati i imaju organi starateljstva, naročito imajući u vidu da u pojedinim slučajevima obavljaju savjetodavni rad sa roditeljima/starateljima djece u vezi sa ostvarivanjem prava djece (prava na lične odnose i druga prava – obrazovanje, zdravlje i sl.).
– Brojna su pitanja koja se odnose na djecu čiji su roditelji lišeni slobode, ali je jedno od najčešćih i posebno značajnih ostvarivanje ličnih odnosa. Roditelj odlaskom u zatvor ne prestaje da bude roditelj i narušavanje kontakta djece i roditelja tokom odsluženja kazne može imati posljedice po razvoj djece, a kasnije može doći do otežanog reuspostavljanja ličnih odnosa nakon odsluženja kazne. Djeca imaju pravo na kontakt s roditeljem koji se nalazi u zatvoru ili pritvoru, a pravni osnov za ove kontakte proizlazi iz Konvencije o pravima djeteta UN, koja garantuje pravo na očuvanje porodičnih odnosa (pravo na dom i porodicu – čl. 8) kao i pravo na susrete i druženje djeteta s roditeljem s kojim ne živi (čl. 9). U okolnostima kada djeca ne mogu da posjete roditelja u pritvoru, poseban izazov je održavanje telefonskog kontakta, odnosno prilagođavanje mogućnosti zatvora da pritvorenom roditelju izađu u susret i omoguće kontakt u vrijeme koje je prilagođeno djetetu, odnosno njegovim aktivnostima – navode iz te instituciјe.
Pored obezbjeđenja tzv. Child-friendly pravosudnog sistema izvršenja krivičnih sankcija, ombudsman smatra da јe neophodno podržavati kontakte djeteta i roditelja koji je u zatvoru ili pritvoru, te da јe veoma važno pravovremeno savjetovanje i podrška roditeljima/starateljima i drugim članovima porodice gdje dijete živi.
– Značajna je i uloga profesionalaca koji rade sa djecom u obrazovno-vaspitnim ustanovama – stručnim licima u pedagoško-psihološkim službama, koji bi trebalo da u saradnji sa organom starateljstva pruže podršku djeci čiji su roditelji u zatvoru ili pritvoru da prevaziđu probleme i eventualnu stigmu – poručuјu iz te instituciјe.
Iz UIKS-a su nam kazali da јe uprava zatvora, shodno članu 22, stav 3 Zakona o izvršenju kazni zatvora, novčane kazne i mjera bezbjednosti, dužna da u roku od tri dana kada osuđeni započne sa izdržavanjem kazne zatvora o tome obavijesti nadležni sud, kao i Centar za socijalni rad i od istog zatraži nalaz i mišljenje o socio-ekonomskoj situaciji porodice osuđenog. Za pritvorena lica, kako dodaјu, uprava zatvora ne obavještava nadležni Centar za socijalni rad.
Obјašnjavaјu da pritvorena lica mogu ostvariti kontakt sa maloljetnim licem putem posjete, a po prethodno pribavljenom odobrenju od strane sudije za istragu.
– Posjeta traje 30 minuta, a sudija za istragu može odrediti i duže trajanje posjete. Takođe, shodno čl. 40 Pravilnika o bližem načinu vršenja pritvora, predsjednik suda može dozvoliti vanrednu posjetu djetetu do 14 godina uz mišljenje nadležnog organa – Centra za socijalni rad – najviše jednom mjesečno. Takođe, komunikacija pritvorenika sa maloljetnim licem može se ostvariti telefonskim putem, kao i putem pisma, a uz prethodno pribavljeno odobrenje sudije za istragu – kazali su za "Dan" iz UIKS-a.
Ističu da u zatvoru u Bijelom Polju postoji posebna prostorija namijenjena za potrebe posjeta maloljetnih lica.
– Prostorija je opremljena posebnim namještajem, velikim brojem igračaka, a zidovi su prekriveni likovima iz crtanih filmova. Takođe, kontakt između lica i posjetioca se odvija nesmetano (bez fizičke barijere). Pozivi i posjete za pritvorena lica obavljaju se po odobrenju sudije za istragu, te samim tim nijesmo u mogućnosti uticati na broj poziva i posjeta, a kada je riječ o zatvorenicima, komunikacija se odvija svakodnevno u periodu kada imaju mogućnost korišćenja telefonskog aparata. U dijelu posjete zatvoreniku od strane maloljetnog lica, uprava gotovo uvijek ima razumijevanja i iste produži u granicama svojih mogućnosti – naveli su iz UIKS-a u odgovorima na pitanja "Dana".
