Piše: Predrag Zečević

Osim toga, jedan od ključnih ciljeva programa je izgradnja infrastrukture, uključujući auto-puteve i brze ceste, koje su predviđene kao osnova za budući ekonomski napredak Crne Gore.

U pitanju je najbolji ekonomsko-politički program od sticanja nezavisnosti Crne Gore, koji je, od prve faze realizacije, pozicionirao Pokret Evropa sad kao najjaču političku organizaciju u Crnoj Gori, a premijera Milojka Spajića kao najvećeg postjugoslovenskog ekonomskog vizionara još od vremena premijera SFRJ Anta Markovića i njegovog Saveza reformskih snaga.

Iako postoje skeptici i kritičari ovog programa, koji dovode u pitanje koliko je on realan, ova ekonomska inicijativa ima ozbiljno naučno utemeljenje i u radu američko-kanadskog profesora Dejvida Karda, za koji je dobio Nobelovu nagradu za ekonomiju 2021. godine. Profesor Kard je dokazao da značajno povećanje minimalnih plata ne znači i rast nezaposlenosti, naprotiv… što je ubjedljivo potvrdio program "Evropa sad 1".

Profesor Kard je takođe poznat po svom radu na istraživanju o uticaju poreza na ponašanje pojedinaca i firmi, kao i na analizi efikasnosti javnih politika. Njegova istraživanja su pomogla u razumijevanju kako ljudi reaguju na promjene u poreskim stopama, kako se formiraju radna snaga i štednja, kao i kako se ekonomski ciklusi odražavaju na ponašanje potrošača i investitora. Kardova metodologija i teorije su postale osnova za proučavanje mnogih ekonomskih problema, posebno u oblasti javnih finansija i socijalne politike.

Naučno posmatrano, iako su programi "Evropa sad 1" i "Evropa sad 2" originalni, oni su izvukli ono najbolje iz rada profesora Karda, ali i iz iskustava zemalja u razvoju koje su odustale od katastrofalnih preporuka MMF-a o rigoroznoj štednji i ograničavanju plata i penzija. Preporuke MMF-a pokazale su se kao pogubne po ekonomiju Latinske Amerike i uticale su da dvije trećina stanovništva drastično osiromaši, a da države bankrotiraju.

Jedno od najvažnijih dostignuća ovih programa svakako je smanjivanje socijalne nejednakosti, budući da je Crna Gora godinama bila prepoznata kao država sa najvećim socijalnim razlikama (gini koeficijent) u Evropi uz Tursku i Bugarsku.

Pored toga, ovaj program predviđa i značajnu reformu Fonda penzijskog i invalidskog osiguranja (Sjeverna Makedonija je primijenila sličan model), gdje će ta institucija početi da se ponaša kao investicioni fond, a ne kao protočni bojler. Naravno, uz poštovanje interesa onih koji su decenijama ulagali u Fond PIO preko poreza i doprinosa.

Iako je unutar političkog spektra Crne Gore program "Evropa sad 2" suočen s izazovima u smislu parlamentarne podrške i implementacije reformskih zakona, očekujem podršku od svih poslaničkih klubova.

Konačno, ova vizionarska inicijativa takođe cilja na ubrzanje procesa EU integracija, što je ključno za dugoročnu političku i ekonomsku stabilnost Crne Gore.

(Autor je ekonomski analitičar)