Usvajanjem zajedničke Deklaracije sa preporukama, juče je završen je XXI sastanak Parlamentarnog odbora Evropske unije i Crne Gore za stabilizaciju i pridruživanje, u Strazburu, kojim su predsjedavali potpredsjednik Skupštine Crne Gore Boris Pejović i poslanik Evropskog parlamenta Vladimir Bilčik.
Deklaracija je usvojena sa podrškom deset poslanika iz crnogorske delegacije, dok su dva bila uzdržana i to poslanici Ivan Vuković (DPS) i Vladislav Bojović (DNP), a poslanik Boris Mugoša (SD) nije uopšte glasao. Deklaraciju su podržali i poslanici evropskog parlamenta.
Crnogorsku delegaciju na POSP-u je bila u sastavu: Boris Pejović (PES) – šef delegacije, Seid Hadžić (PES), Jelena Božović (NSD), Slaven Radunović (NSD), Anđela Vojinović (DCG), Vladislav Bojović (DNP), Nikola Camaj (AA), Drita Llolla (DPS), Ivan Vuković (DPS), Admir Adrović (BS), Ana Novaković Đurović (URA), Boris Mugoša (SD) i Radinka Ćinćur (Posebni klub).
Ovo je bio prvi sastanak u okviru POSP-a crnogorske i evropske deklaracije, nakon dvije godine.
Tekst usvijene Deklaracije sa preporukama glasi:
1. Ponovo izražava čvrsto uvjerenje da Evropska unija nije potpuna bez Zapadnog Balkana, i pozdravlja činjenicu da je proširenje, kao najmoćnije sredstvo vanjske politike EU, ponovo visoko na dnevnom redu za obje strane; ponavlja snažno uvjerenje u preobražavajući potencijal procesa integracije u EU; prepoznaje da je članstvo u EU geostrateško ulaganje u mir, stabilnost i napredak; podvlači da pristupanje Evropskoj uniji mora uvijek biti postupak zasnovan na zaslugama, kao i da se svaki kandidat mora ocjenjivati na osnovu sopstvenih zasluga u pogledu ispunjavanja kriterijuma iz Kopenhagena u cjelosti; poziva na prioritizaciju napora ka proširenju i na poboljšanu komunikaciju sa građanima EU i Crne Gore po pitanju koristi od proširenja i ostvarenog napretka na putu pristupanja Evropskoj uniji; pozdravlja paket proširenja iz 2023. godine kao i Plan rasta za Zapadni Balkan, koji uključuje sredstva u iznosu od šest milijardi eura u vidu bespovratne pomoći i kredita radi ubrzanja socio-ekonomskog približavanja Evropskoj uniji u periodu između 2024. i 2027. godine; konstatuje, međutim, da je Instrument za pretpristupnu pomoć (IPA) i dalje glavni finansijski mehanizam za pripremu zemalja kandidata za članstvo u EU.
2. Pozdravlja podršku Evropske unije Crnoj Gori u postizanju njenog najvažnijeg strateškog cilja – članstva u Evropskoj uniji, te pohvaljuje dugoročnu posvećenost Crne Gore integraciji u EU; konstatuje stanje u pregovorima o pristupanju, u okviru kojih su sva poglavlja otvorena a tri privremeno zatvorena; žali što već preko šest godina, nijedno dodatno poglavlje nije privremeno zatvoreno, ali ističe da, u skladu sa revidiranom metodologijom, nakon otvaranja posljednjeg poglavlja u junu 2020. godine, prioritet za dalji opšti napredak u pregovorima o pristupanju, a prije nego što se pređe na privremeno zatvaranje drugih poglavlja, ostaje ispunjavanje privremenih mjerila vladavine prava sadržanih u poglavljima 23 i 24; poziva sve aktere u Crnoj Gori da uzmu u obzir visoku i nedvosmislenu podršku javnog mnjenja evropskoj integraciji Crne Gore, kao jasnu poruku da ubrzaju proces reformi.
3. Pozdravlja kontinuirano potpuno usklađivanje od strane Crne Gore sa Zajedničkom vanjskom i bezbjednosnom politikom Evropske unije, uključujući sve sankcije usvojene nakon agresorskog rata Rusije protiv Ukrajine, i podršku međunarodnom poretku zasnovanom na pravilima na nivou Ujedinjenih nacija; očekuje od Vlade da održi svoju posvećenost u ovom smislu; pozdravlja aktivni angažman Crne Gore u misijama i operacijama u okviru Zajedničke vanjske i bezbjednosne politike EU, kao što je vojna operacija pomorskih snaga Evropske unije „Atalanta“, kao i u NATO-u i drugim međunarodnim i multilateralnim misijama.
4. Naglašava neophodnost kooperativnog i konstruktivnog odnosa između Predsjednika, Skupštine i Vlade Crne Gore; vjeruje da ova saradnja treba da postavi kao prioritet interese građana Crne Gore i da se usredsredi na obezbjeđivanje funkcionalnosti crnogorskih institucija, u konačnom ubrzavajući napredak zemlje na njenom putu ka EU; naglašava važnost postojanja političke stabilnosti i međupartijskog dijaloga neophodnog za sprovođenje reformi vezanih za EU; poziva na usvajanje zakona o Skupštini, kojim bi se podrobnije regulisali odnosi između Skupštine i izvršne vlasti u državi.
5. Poziva sve političke snage u novoizabranoj Skupštini da se angažuju u konstruktivnom, sadržajnom i obuhvatnom dijalogu u Parlamentu, koji je ključan za uspješnu parlamentarnu demokratiju; ponavlja važnost nastavka održavanja standarda respektabilne političke kulture; naglašava potrebu za širokim, međupartijskim političkim konsenzusom kako vladajuće većine tako i opozicije po pitanju temeljnih reformi radi napredovanja na putu pristupanja Evropskoj uniji; zalaže se da Vlada Crne Gore i Skupština redovno sprovode konsultacije sa evropskim partnerima i građanskim društvom, u skladu sa dogovorenim procedurama, a prije usvajanja zakonodavnih reformi vezanih za EU; izražava nadu da će Skupština koristiti svoju nadzornu funkciju, koja je u prethodnom periodu bila ograničena; prepoznaje posvećeni rad Skupštine na afirmaciji načela otvorenosti i transparentnosti.
6. Pozdravlja kompletiranje sastava Ustavnog suda i Sudskog savjeta, imenovanje vrhovnog državnog tužioca i predsjednika Tužilačkog savjeta uz participaciju opozicionih političkih subjekata; izražava nadu da će pozicija predsjednika Vrhovnog suda biti popunjena u skorijoj budućnosti; očekuje od novoizabranih nosilaca funkcija na ovim ključnim pozicijama da obezbijede pravilan rad pravosuđa uz nezavisnost, nepristrasnost i integritet.
7. Podsjeća da je funkcionalni Ustavni sud osnovni preduslov za sve demokratske odluke, uključujući i legitimne izbore; poziva sve političke aktere da pokažu poštovanje prema demokratskim načelima i Ustavu, osiguravajući usklađenost svih zakonodavnih akata i procedura; ponavlja važnost izmjene Zakona o Sudskom savjetu i sudijama, kao i Zakona o državnom tužilaštvu.
8. Naglašava da sveukupna dinamika procesa pristupanja i dalje zavisi od napretka u ispunjavanju privremenih mjerila u oblasti vladavine prava sadržanih u poglavljima 23 i 24, u skladu sa pregovaračkim okvirom i revidiranom metodologijom proširenja; naglašava snažnu posvećenost podršci usvajanju zakonodavstva koje će rezultirati ispunjavanjem privremenih mjerila od strane Crne Gore do ljeta 2024. godine; konstatuje da je Crna Gora postigla određeni nivo pripremljenosti u borbi protiv korupcije; poziva na uspostavljanje odgovornosti, proaktivnosti, nepristrasnosti i integriteta u radu Agencije za sprječavanje korupcije, kako bi unaprijedila svoj učinak u smislu konkretnih rezultata i povjerenja javnosti.
9. Pozdravlja rad Specijalnog državnog tužilaštva i sektora bezbjednosti i njihove napore u borbi protiv organizovanog kriminala i korupcije na visokom nivou, pokretanjem nekoliko visokoprofilnih istraga, uključujući najviši nivo pravosuđa i organa reda; očekuje od pravosudnog sistema Crne Gore da pokaže dosljedan, snažan, strog, koherentan i nedvosmislen odgovor; ističe da je potrebno riješiti problem dugog trajanja suđenja i čestih odgađanja u slučajevima organizovanog kriminala; preporučuje usvajanje koordinisane strategije za sprečavanje korupcije na najvišem izvršnom nivou i na nivou policije u skladu sa najnovijim preporukama Grupe zemalja za borbu protiv korupcije (GREKO); poziva na poboljšanje kadrovske, finansijske, fizičke infrastrukture i sistema upravljanja
informacionim tehnologijama koji bi doprinijeli učinkovitosti pravosudnog i tužilačkog sektora.
10. Konstatuje da je Crna Gora uspjela da otpočne proces popisa stanovništva nakon što je odgađan, zbog kovida-19, tehničkih poteškoća i političkih razlika, od 2021. godine; pozdravlja to što je Vlada uključila širok spektar aktera u pripremu i sprovođenje faze prikupljanja podataka popisa; ohrabruje sve relevantne aktere u Crnoj Gori da se postaraju da nacionalne strategije i politike zasnovane na podacima sa popisa, nakon što postanu dostupni, ne budu diskriminatorske i da ne podstiču etničke podjele.
11. Pozdravlja usvajanje izmjena i dopuna Krivičnog zakonika, sa ciljem unapređenja prevencije prijetnji ili napada na novinare i medijske radnike putem uvođenja strožih kazni; žali, međutim, zbog nedostatka učinkovitog sudskog praćenja starih slučajeva, što je i dalje razlog za ozbiljnu zabrinutost; ističe da zaštita novinara i medijskih radnika ostaje jedan od ključnih prioriteta u oblasti slobode izražavanja; pozdravlja uključivanje građanskog društva i medijskih aktera u izradu novog medijskog zakonodavstva i izražava nadu da će Vlada uspjeti da završi predloge zakona i predstavi ih Skupštini.
12. Žali zbog nedostatka napretka u vezi sa sveobuhvatnom reformom izbornog pravnog i institucionalnog okvira, koji takođe podrazumijeva da se sve neispunjene preporuke Kancelarije za demokratske institucije i ljudska prava OEBS-a (ODIHR) adekvatno obrade i učinkovito sprovedu u skladu sa evropskim standardima; konstatuje rad koji je započela Državna izborna komisija u cilju povećanja transparentnosti i sprovođenja preporuka; prepoznaje da su lokalni izbori u 14 opština (oktobar 2022. godine), predsjednički (mart/april 2023. godine) i parlamentarni izbori (jun 2023. godine) ocijenjeni od strane izborne posmatračke misije OEBS/ODIHR-a, u kojoj su učestvovali i poslanici Evropskog parlamenta, kao mirni i konkurentni, uprkos određenim proceduralnim manama; ukazuje na
potrebu adekvatne saradnje između država na rješavanju problematike državljanstava i prebivališta, zbog potencijalnog postojanja tzv. duplih birača; pozdravlja ponovno obrazovanje skupštinskog Odbora za sveobuhvatnu izbornu reformu i poziva ga da ostvari opipljive rezultate u usklađivanju izbornog zakonodavstva, prava glasa i kandidature, transparentnosti, mehanizama rješavanja sporova, i nadzora nad finansiranjem kampanje i medija.
13. Duboko je zabrinut zbog broja femicida i nivoa javno izražene mizoginije i rodno zasnovanog nasilja; zahtijeva mnogo snažnije postupanje od strane vlasti, budući da je potrebno intenzivirati napore u obezbeđivanju zaštite od nasilja u porodici, pristupa pravdi i strože primjene prava u upravnim i sudskim postupcima; u tom kontekstu, poziva na veću podršku države za 24-časovne SOS linije za žrtve rodno zasnovanog nasilja, u bliskoj saradnji sa civilnim društvom.
14. Podsjeća na važnost zaštite i promocije prava LGBTIQ+ osoba i u tom kontekstu pozdravlja organizaciju Montenegro prajda 2023, koji je održan u sveukupno mirnoj atmosferi bez prijavljenih incidenata; pozdravlja donošenje Zakona o životnom partnerstvu lica istog pola 2020. godine i poziva na intenziviranje aktivnosti Vlade i Skupštine po pitanju usklađivanja relevantnog zakonodavstva neophodnog za njegovo sprovođenje.
15. Ističe značaj slobode i nezavisnosti medija, kvalitetnog izvještavanja i unapređenja medijske pismenosti kao ključnih elemenata u borbi protiv dezinformacija; i dalje izražava zabrinutost zbog nivoa stranih i domaćih kampanja dezinformacija, kao i sajber i hibridnih napada; podsjeća da su potrebni kontinuirani napori za suzbijanje dezinformacija i ograničavanje efekata onlajn uznemiravanja i govora mržnje; poziva na dodatna ulaganja u sajber bezbjednost i otpornost u saradnji sa Evropskom unijom i NATO-om.
16. Naglašava važnost zaštite prava nacionalnih manjina u Crnoj Gori, posebno prava autohtonih nacionalnih manjina; poziva Vladu Crne Gore da doprinese očuvanju jezika, kulture i identiteta autohtonih nacionalnih manjina u Crnoj Gori putem sistematske i snažne politike.
17. Zabrinut je zbog širenja stranih uticaja na demokratske procese u Crnoj Gori.
18. Naglašava veliku važnost preduzimanja hitnih mjera radi suočavanja sa vanrednim klimatskim i ekološkim situacijama sa ciljem suzbijanja emisija gasova sa efektom staklene bašte i ublažavanja štetnih uticaja klimatskih promjena; naglašava potrebu da se ubrza održiva zelena tranzicija Crne Gore ka obnovljivim izvorima energije, koji su usklađeni sa očuvanjem prirode i koji su u skladu sa Pariskim sporazumom, ciljevima EU za dekarbonizaciju i Zelenom agendom za Zapadni Balkan.
19. Pozdravlja paket podrške Evropske komisije za oblast energetike u iznosu od jedne milijarde eura u vidu bespovratnih sredstava Evropske unije, kako bi se pomoglo zemljama Zapadnog Balkana da prevaziđu energetsku krizu, uključujući budžetsku podršku od 30 miliona eura Crnoj Gori; naglašava važnost izdvajanja ovih sredstava za ublažavanje efekata energetske krize i podršku zelenoj tranziciji Crne Gore.
“Članovi POSP-a istakli su da je članstvo u EU geostrateško ulaganje u mir, stabilnost i napredak, uz napomenu da pristupanje Evropskoj uniji treba da zavisi od pojedinačnih zasluga država kandidata. Pozdravljena je i dugoročna posvećenost Crne Gore procesu evropskih integracija, te istaknuta podrška EU za ulaganje daljih napora u pogledu ispunjavanja kriterijuma i ubrzanja procesa evropskih integracija. Takođe, istaknuto je da politički konsenzus, kao i redovna komunikacija sa relevantnim institucijama EU, treba da bude osnov daljih reformi u cilju otpočinjanja nove faze pristupnih pregovora, oličene u privremenom zatvaranju pregovaračkih poglavlja”, navodi se na sajtu Skupštine Crne Gore.
Ovo je ujedno bio i posljednji sastanak POSP-a u aktuelnom sazivu Evropskog parlamenta. Narednom sastanku POSP-a domaćin je Crna Gora, kada se očekuje učešće nove delegacije evropskih poslanika.
