Piše: Nik Gašaj
Vlada Crne Gore i Ujedinjeni Arapski Emirati potpisali su u Abi Dabiju 28. marta 2025. godine sporazume o ekonomskoj saradnji i u oblasti turizma i razvoja nekretnina, a Skupština Crne Gore ih je 22. aprila osvojila po hitnom postupku na inicijativu premijera Milojka Spajića. Ovi sporazumi su podržani od strane parlamentarne većine. Protiv sporazuma, naročito protiv drugog sporazuma "o saradnji u oblasti turizma i razvoja nekretnine" bili su politička opozicija, rukovodstvo lokalne zajednice Ulcinja, albanski poslanici iz tog grada i dio nevladinih organizacija.
Razlozi za protivljenje sporazumima Vlade Crne Gore sa Arapskim Emiratima su brojni, a prije svega se odnose na netransparetnost, brzinu potpisivanja, bez javnih stručnih rasprava i konsultacije akademske zajednice i civilnog sektora, kao i bez konsultacije i dogovora premijera sa rukovodstvima lokalnih samouprava na koje će se odnositi sporazumi i projekti u oblasti turizma i razvoja nekretnine, poput Ulcinja na Velikoj plaži. Sporazum o turizmu i razvoju nekretnine je naročito sumnjivog cilja i sadržine.
Predsjednik države Jakov Milatović smatra da su sporazumi Vlade sa UAE neprihvatljivi jer suspenduju Ustav i crnogorske zakone, pa je od Evropske komisije tražio mišljenje o njegovoj usklađenosti sa evropskim pravnim standardima. Mreža za afirmaciju nevladinog sektora (MANS) saopštila je da sporazum sa UAE suspenduje Ustav i zakone Crne Gore, posebno u dijelu javnih nabavki i tendera. Upozorili su na visok rizik od pranja novca budući da podaci o stvarnim vlasnicima kompanija registrovanih u Emiratima nijesu javno dostupni, pa Vlada neće moći da provjeri kome je ustupila državnu imovinu.
Iako se u sporazumima ne navodi lokacija investicija, Vlada je ranije najavila da se oni odnose na ulaganja arapskog biznismena Mohameda Alabara u turizmu za projekte – na jugu i sjeveru zemlje. Za prvi projekat naznačena je Velika plaža u Ulcinju. U pitanju je zakup na 99 godina Velike plaže, koja sa zaleđem obuhvata oko 20 miliona kvadrata, a na kojoj bi se gradili turistički i objekti za stanovanje. Riječ je o izgradnji megaturističkog kompleksa.
Skupština opštine Ulcinj je na vanrednoj sjednici jednoglasno donijela zaključke (27.3.2025.) kojima su iskazali protivljenje primjeni navedenog sporazuma sa Arapskim Emiratima u Opštini Ulcinj. Naravno, lokalna samouprava nije protiv investicija, ali jesu protiv namjere Vlade o izdavanju na zakup Veliku plažu na 99 godina biznismenu Mohamedu Alabaru. Jer, prije svega, to bi značilo otuđenje Velike plaže od lokalne zajednice i od građana ulcinja, kao i od Crne Gore.
Prema autorskom prilogu Đurđe Radulović/Milka Tadić Mijović (Centar za istraživačko novinarstvo Crne Gore): "Spajić namjerava da Alabaru bez naknade ustupi na korišćenje vrijedno državno zemljište za izgradnju, bez tendera i javne rasprave, zaobilazeći važeće prostorne planove, strategiju razvoja države, kao i principe očuvanja životne sredine. Takav zakon ima prednost nad domaćim zakonodavstvom, ali i nad obavezama koje je Crna Gora preuzela Sporazumom o stabilizaciji i pridruživanju sa Evropskom unijom". Autorke dalje ističu: da prema pisanju više inostranih medija, poslove biznismena Alabara širom svijeta su pratili brojni problemi, kontroverze i sumnje u korupciju i prevare, ali i saslušanje i tužbe.
Primjenom sporazuma, izgradnjom megaturističkog kompleksa od strane arapskog biznismena Mohameda Alabara na Velikoj plaži kršile bi se i manjinska prava zagarantovana međunarodnim pravom, a koja se odnose na promjenu demografske strukture stanovništva u Ulcinju. Naime, u Okvirnoj konvenciji za zaštitu nacionalnih manjina (Strazbur, 1995), član 16 propisuje: "Države članice Savjeta Evrope i druge države ugovornice ove Okvirne Konvencije će se uzdržati od mjera koje mijenjaju odnos stanovništva u oblastima naseljenim pripadnicima nacionalnih manjina..." Komitet ministra Savjeta Evrope pratiće kako ugovornice sprovode ovu Okvirnu konvenciju (Odjeljak IV, član 24). Zatim, u Preporuci 1201 Parlamentarne skupštine Savjeta Evrope, koja se odnosi na zaštitu nacionalnih manjina (1993), Dodatni protokol, član 5 propisuje: "Zabranjene su namjerne izmjene demografskog sastava oblasti u kojoj je nastanjena nacionalna manjina a koje su štetne po tu nacionalnu manjinu".
S tim u vezi, treba podsjetiti da su evropske integracije uslovljene ispunjavanjem odgovarajućih kriterijuma o proširenju i pristupanju Uniji koje su utvrdili šefovi država i vlada na skupu u Kopenhagenu 1993. godine. Među tim kriterijumima spadaju i zaštita manjinskih prava u skladu sa međunarodnim standardima.
Izvjestilac Evropskog parlamenta (EP) za Crnu Goru Marjan Šarec je upozorio "da pojedine tačke sporazuma koje je Crna Gora potpisala sa Ujedinjenim Arapskim Emiratima (UAE) ne ukazuju na usaglašenost sa pravnim poretkom Evropske unije (EU)".
Uprkos tome što smatram da bi bilo nužno da se Crna Gora razvija u pravcu demokratske decentralizacije i lokalne samouprave, moram ukazati da aktuelna vlast djeluje u suprotnom pravcu. Naime, aktuelna državna politika ima mnogo više sličnosti sa autoritarnim koncepcijama i institucionalnim rješenjima iz prošlosti nego sa liberalno-demokratskim idejama i ustanovama. Aktuelna državna vlast teži administrativnoj centralizaciji i koncentraciji vlasti i resursa, što je u suprotnosti sa demokratskim evropskim vrijednostima.
Najzad, eventualnom implementacijom Sporazuma u oblasti turizma i razvoja nekretnine sa Arapskim Emiratima koji najavljuje da Vlada Crne Gore izdaje na zakup biznismenu Mohamedu Alabaru Veliku plažu u Ulcinju na 99 godina za izgradnju turističkih objekata i objekata za stanovanje, može prouzrokovati opasnost da time Crna Gora izgubi ekonomski suverenitet u jednom od najljepšijih svojih primorskih djelova, jer Velika plaža u Ulcinju predstavlja biser crnogorskog primorja. Ona je najduža plaža na Jadranu – 13 kilometra. A na samom kraju Velike plaže se nalazi – pravi turistički rezervat Evrope, čudesna Ada Bojana.
(Autor je politikolog i član DANU)
