Piše: Borivoje Ćetković

Povodom obilježavanja 80. godišnjice oslobođenja Aušvica

Zbog ekonomičnosti prikaza, a i zbog drugih razloga, navešću samo broj delegacija (54 zemlje) koje su prisustvovale obilježavanju 80. godišnjice oslobođenja Aušvica, među kojima su bili evropski monarsi, predsjednici Francuske i Njemačke. Zvanice nijesu imale prilike da se obrate, a govorili su neki od 50 preživjelih logoraša kako je odlučio Državni muzej Aušvic Birkenau. Da pomenem i "otkriće" Varšave i Kijeva da su Aušvic oslobodili uglavnom ukrajinski vojnici pripadnici Ukrajinskog fronta – drska, bezočna neistina, jer su se na ovom ukrajinskom, kao i drugim frontovima, borili crvenoarmejci iz svih sovjetskih republika. Političkih govora nije bilo, a razlozi su jasni, iako ih oganizator ne pominje. Svaki govornik, bez obzira o kome se radilo, morao je prećutati istinu: Aušvic je oslobodila Crvena armija, i ne samo ovaj najveći koncentracioni logor, već i Evropu, i svijet od nacističkog kukastog krsta. Sovjetske snage su 27. januara 1945. godine stigle u Aušvic gdje su im njemačke SS jedinice pružili ogorčen otpor. Za oslobođenje logora smrti poginuo je 231 crvenoarmejac. Kada sam 1982. godine, u vrijeme studijskog kraćeg boravka na Pedagoškom institutu Varšavskog univerziteta, posjetio Aušvic, prvo što sam uočio bio je natpis sa zloglasnim sloganom Arbeit Maht Frei (Rad oslobađa) ispisan iznad ulaza u logor. Mnogi logoraši su povjerovali nacističkoj laži da će se prije vratiti kući ukoliko budu više radili težak fizički rad i uslovi preživljavanja ubrzo su okončali živote. Na ulasku u logor izgrađen je betonski bunker u kome su trpani nesrećni logorši koje su nacisti hvatali nakon što su pokušali bjekstvo – umirali su za četiri minuta u najstrašnijim mukama. Čovjek prosto zanijemi kada se nađe na mjestu gdje su ubijeni milioni ljudi. Zarobljenike u logoru nacisti su ubijali uglavnom u gasnim komorama gasom Ciklon B, dok su druge ubijali izgladnjivanjem, prisilnim radom i strijeljanjem. Ljudi su, takođe, umirali od posledica katastrofalnih higijenskih uslova i eksperimenata vršenim nad njima. Napuštajući Aušvic, pokušavao sam da objasnim sebi kako je moglo doći do ovako masovnih monstruoznih zločina. Sjetio sam se razgovora B. Rasela i L. Vitgenštajna o nacističkim zločinima. Bretrand Rasel, jedan od najvećih filozofa 20. vijeka, na tvrdnju Ludviga Vitgenštajna, takođe znamenitog filozofa, (koji se poslije Drugog svjetskog rata vratio iz Amerike u Njemačku, gdje se sklonio od progona nacista), da su Njemci zli, engleski filozof mu je odgovorio: ljudi su zli. Ima filozofa koji kao i Rasel zlo smatraju neodvojivim od čovjeka, od njegovog činjenja – imanentno je ljudskoj prirodi. I Imanuel Kant je bio ubijeđen da je čovjek napravljen od tako krivog drveta da ništa što je pravo ne da se izvući iz njega. Za ruskog filozofa Nikolaja Berđajeva zlo je "bezdnano duboko usađeno u čovjeku". I Sigmund Frojd je učio da se "tamne strane ljudske prirode ne mogu pobijediti". Kada su 27. januara vojnici Crvene armije oslobodili Aušvic, pronašli su oko 7.000 preživjelih, koliko ih je preostalo nakon što su nacisti natjerali 60.000 zatvorenika na marš smrti prema drugim koncentracionim logorima. U logoru je ostalo sve kako je bilo, zahvaljujući desantu Crvenoarmejaca. U Aušvicu je ubijen veliki broj sovjetskih vojnika i jedna čitava divizija neustrašivih boraca koji idu za svojim vođom, čovjekom – kolosom (vidi se na slici) i golim rukama kidišu na, do zuba naoružane, nacističke stražare. Dovoljno je da čovjek vidi ovakve scene nevjerovatnog herojizma i da se sa pijetetom odnosi prema sovjetskoj Crvenoj armiji – ovo su heroji veći i od boraca lenjigradske i staljingradske bitke, prekretnice Drugog svjetskog rata. Rudolf Hes, komandant logora, osuđen je u Nirnberškom procesu kao ratni zločinac 1947. godine na smrt i obješen je u logoru Aušvic. Hesov kolega po zločinstvima Dinko Šakić, ratni zločinac, jedan od komandanata koncentracionog logora Jasenovac (po strahotnosti i bestijalnosti mučenja logoraša je ispred Aušvica), 1999. godine u Zagrebu osuđen je na 20 godina robije (suđeno mu je za zločine protiv čovječnosti, a ne za genocid), za progone i mučenja Srba, Jevreja, Roma. Bilo je to moguće u Tuđmanovoj neoustaškoj Hrvatskoj.