Na današnji dan 1944. godine desio je najstravičniji zločin i masakr nad srpskim narodom u Crnoj Gori u selu Velika, koji ni dan danas zvanično nije proglašem genocidom.
Liturgiju kod Crkve Svetog Kirila i Julite služio je Vladika Metodije. Pomenu su prisustvovali gradonačelnik opštine Plav Nihad Canović, bivši ministar Jakov Milatović i predstavnici opštine Berane.
S obzirom na broj ubijen osoba u odnosu na broj stanovništva sadrži i elemente etnocida, jer je u pitanju bila namjera i pokušaj potpunog fizičkog istrebljenja jedne plemenske, odnosno etničke zajednice.
Mučeničko selo ispod Čakora svake godine na današnji dan se sjeća svojih žrtava, a u selu gotovo da nema kuće u kojoj je stradalo makar dvoje.
Кnjiga Marka Кneževića "Velika i Novšiće" donosi veliki broj pažljivo skupljanih istorijskih podataka o ovom zločinu, a između ostalog i brojna pitanja na koja nema odgovora.
Stravični rat koji je tih godina kolao u plavsko-gusinjskom kraju ostavio je mještane bez odgovora na brojna pitanja: zašto je ovo selo bilo prepušteno na milost i nemilost neprijateljskim snagama, a mještani ranije upozoreni o zlim namjerama Skenderber i Princ Eugen divizije, potpomognute albanskim snagama.
Odraslo muško stanovništvo bilo je sprovedeno u Peć, pod naredbama okupatorskih snaga. U selu su ostala samo djeca, žene i starci, a nejač se lako našla na meti neprijateljskih snaga. Pod izgovorom da vojnicima treba iznijeti hranu i poslužiti ih jer su gladni, mnogi su povjerovali.
I dalje je ostalo neshvatljivo zašto je u tom trenutko bilo malo zbjegova i zašto mještani nisu tražili sklonište. Кnežević piše da je tu jako važan psihološki momenat uspaničenog stanovništva koji je na svojoj koži osjetio muku oko ranije spaljenih kuća, pa su rizikovali i živote samo da sačuvaju dom.
Tako je na najsvirepije moguće načine za samo dva sata ubijeno preko nemoćnih i nenaoružanih civiča: 550 djece, žena i staraca.
Кlub Velika, koji okuplja najveće istoričare, književnike i stručnjake, radi na tačnom utvrđivanju žrtava.
Pretpostavlja se da je broj mnogo veći, jer se računaju i žrtve koje su ubijane u susjednom selu Gornja Ržanica.
Podsjetimo, klub poslanika Demokrata predložio je da se na dopunjenom dnevnom redu sjednice Skupštine Crne Gore sazvane za 25. jul nađe Predlog rezolucije o genocidu o Pivi i Velici.
