U srpskim sredinama na Kosovu policija je počela da uklanja kamere koje su, kako zvanična Priština smatra, ilegalno postavljene na javnim površinama, prenosi portal Radio Slobodna Evropa.

U samo dvje opštine sa srpskom većinom na severu Kosova – Sjevernoj Mitrovici i Zubinom Potoku – prethodnih dana uklonjeno je preko 50 nadzornih kamera. Na teritoriji grada Sjeverne Mitrovice, koja pokriva površinu od oko 11 km kvadratnih, uklonjeno je 38 kamera, a u Zubinom Potoku 13.

- Policija nije imala uvid u ove kamere i zato su uklonjene - izjavio je za RSE zamenik direktora policije za region sjever Veton Eljšani.

Navodi i da će u narednom periodu biti postavljene nove kamere u koje će isključivo policija Kosova imati uvid.

Prema zakonu na Kosovu, video nadzor na javnim površinama ima pravo da postavlja i kontroliše isključivo policija Kosova.

Uklonjene kamere na sjeveru su, kako Eljšani kaže, bile kineske proizvodnje, ali nije mogao da precizira kog modela.

Osim u opštinama na sjeveru, nadzorne kamere “bez vlasnika”, policija Kosova je uklonila i u Klokotu, Partešu i Ranilugu, opštinama sa srpskom većinom južno od Ibra.

RSE je oktobra prošle godine pisao o ovim kamerama i ako se uporedi fotografija video nadzora iz Raniluga i Parteša sa onom iz Zubinog Potoka – koju je RSE poslala policija Kosova – može se zaključiti da se radi o gotovo identičnom modelu.

Ko je i zašto postavljao video nadzor?

Direktor policije Kosova za region sjever Veton Eljšani kaže da još uvijek nije tačno utvrđeno ko je postavljao ovaj video nadzor i sa kojim ciljem.

Policija Kosova je inače u julu 2022. zaplenila nadzorne kamere i u Štrpcu, opštini sa srpskom većinom južno od Ibra – zbog sumnje da su ih instalirale srpske paralelne strukture.

Video nadzor u srpskim sredinama na Kosovu bio je i predmet revizije kosovske Agencije za informacije i privatnost tokom 2022. godine. Na upit RSE da li je utvrđeno ko je i zašto postavljao kamere, iz ove agencije nijesu odgovorili.

Agencija je prethodno utvrdila da u pojedinim opštinama na Kosovu, uključujući Prištinu, Gračanicu, Ranilug, Prizren i druge opštine, video nadzor su nabavljale i postavljale lokalne samouprave ali je Agencije za informacije i privatnost naložila da se nadzor prepusti policijskim stanicama, kako je predviđeno zakonom.

Zakon o policiji na Kosovu predviđa da je “policija ovlašćena da vrši preventivno osmatranje javnih mjesta, uz korišćenjem opreme za video-akustične snimke i fotografsku opremu za osmatranje javnih mjesta na kojima su se u prošlosti često događala krivična djela”.

Takođe, policija ima pravo da osmatra javne površine ukoliko postoje “osnovani razlozi da se vjeruje da će javno posmatranje smanjiti rizik javljanja krivičnih djela i da će poboljšati javnu bezbjednost”.

Prikupljanje informacija o video nadzoru za koji se ne zna ko ga nadgleda, prošle godine je počelo i kosovsko državno tužilaštvo, ali do objave ovog teksta nijesu odgovorili na upit RSE do kakvih podataka su došli.

Inače, RSE je krajem 2021. godine pisao i kako je Srbija, preko svojih institucija na Kosovu, kupila sistem video nadzora kineske kompanije marke Dahua pod sankcijama Sjedinjenih Američkih Država (SAD), namijenjenih za škole u 12 opština na Kosovu.

Ove kamere su imale i opciju prepoznavanja lica.

Video nadzor kineskih kompanija Dahua i HikVision nalaze se na crnoj listi Sjedinjenih Američkih Država (SAD) zbog njihove povezanosti sa kršenjem ljudskih prava i kineskom kampanjom represije nad Ujgurima u kineskoj provinciji Sinđijang.

Takođe, beogradski portal Insajder.net je 2017. godine pisao kako je Kancelarija za Kosovo Vlade Srbije 2012. odobrila i unaprijed platila ugradnju sistema za video nadzor u opštini Zvečan.

Tada je na čelu Kancelarije bio Aleksandar Vulin, koji u godinama kasnije bio ministar odbrane, unutrašnjih poslova i direktor Bezbjednosno informativne agencije (BIA).

Ova nabavka, za koju je iz budžeta Srbije izdvojeno oko 900.000 evra, imala je oznaku “strogo poverljivo”.

Znaju li građani ko ih gleda?

Boban iz Sjeverne Mitrovice ne zna ko je postavljao, niti kontrolisao nadzorne kamere u njegovom gradu, ali se prisjeća da su postale aktuelne nakon ubistva srpskog opozicionog političara Olivera Ivanovića.

Ivanović je ubijen 2018. godine ispred svojih stranačkih prostorija u Sjevernoj Mitrovici a nadzorne kamere u tom dijelu grada navodno nisu radile ili nijesu snimile atentat.

Boban smatra da nije dobro što su kamere postojale na javnim površinama jer ima “nedoumicu ko je to postavio i zašta su te kamere služile”.

- Ne mogu da se ne sjetim koliko je krađa bilo, koliko je tuča bilo, koliko je paljenja bilo, da nigdje ništa nijedna kamera zabilježila - kaže on.

Dodaje da podržava policiju što skida kamere jer “nijesu poslužile svrsi koje kamere treba da imaju”.

Predrag je pak skeptičan oko skidanja nadzornih kamera od strane policije jer sumnja da će ponovo biti postavljene one koje će policija kontrolisati.

On misli da bi na taj način kosovske vlasti mogle da “zloupotrijebe” video nadzor za “represiju nad Srbima”.

Kristina, takođe iz Sjeverne Mitrovice, smatra da obični građani nijesu imali nikakve koristi od kamera, “bez obzira ko ih je kontrolisao”.

- Mi smo imali situaciju u našoj stambenoj zgradi, obijanje dva privatna stana a nismo znali kome da se obratimo da neko vrati kameru da se vidi. A kameru vidimo, vidimo da postoji… Ako su je skinuli, neka su je skinuli ako tako mora da bude jer ona ničemu nije ni služila - poručuje ona.