Piše: Ivo Županović

Kada su u pitanju emitivna tržišta, treba naglasiti da zemlje Evropske unije čini vodeći klaster kada je u pitanju ukupni broj dolazaka turista u 2023. godini, sa 37 odsto, a potom dolaze regionalna tržišta sa 35 odsto, koja su često u fokusu u smislu da Crna Gora kao turistička destinacija nije tržišno održiva bez navedenih tržišta.

Posmatrajući na nivou kolektivnog smještaja, navedeni procenat učešća zemalja EU je još izraženiji, 41 odsto. Dodatno, to je važno zbog činjenice da je prosjek neto zarada u Evropskoj uniji znatno veći u odnosu na zemlje regiona, a samim tim i diskrecioni dohodak koji opredjeljuju za sektor usluga, u ovom slučaju sektor turizma.

Prosječna zarada u Danskoj je 4.149 eura, Norveškoj 3.442 eura, Holandiji 3.145 eura, Švedskoj 2.885 eura, Njemačkoj 2.741 euro, Francuskoj 2.465 eura, Belgiji 2.463 eura itd…, što dovoljno govori koliko je potrošačka moć veća u odnosu na zemlje regiona.

Iskoristiti potencijale EU

-BALSA RAKOCEVIC

Međutim, pri projekcijama za ovu turističku sezonu, moramo biti veoma oprezni kada govorimo o potrošnji sa navedenog emitivnog tržišta, upravo zbog iskazanih procjena od strane relevantnih međunarodnih institucija kada su u pitanju trendovi ekonomskog rasta i inflacije.

Naime, MMF u oktobru 2023.godine na nivou eurozone predviđa ekonomski rast (na bazi realnog GDP-a) od svega 1,2 odsto, a na nivou partikularnih, za nas veoma značajnih emitivnih tržišta takođe minoran rast, kojem bi više odgovarao termin stagnacija: Njemačka 0,9 odsto, Francuska 1,3 odsto, Velika Britanija 0,6 odsto...

Veća popunjenost sa tržišta EU

foto: Lazar Ružić, Dan

S druge strane, imamo ne tako visoko projektovanu inflaciju od strane MMF-a za eurozonu u 2024. godini (posljednji presjek iz oktobra 2023. godine) od 3,3 odsto, ali na nekim evropskim emitivnim tržištima, za nas veoma značajnim kada je u pitanju tržišna penetracija, projektuje se inflatorni indeks znatno veći od navedenog: zemlje istočne i centralne Evrope od 4,6 odsto do 6,6 odsto, a baltičke zemlje od 3,9 odsto do 4,2 odsto.

Iskoristio bih priliku da ukažem na značajna iskustva i pozitivnu praksu zemalja EU koje su ujedno i naši susjedi, na primjer Hrvatske. Naime, u novom Zakonu o turizmu koji se primjenjuje od početka 2024.godine (od člana 14 do člana 19) jasno su definisani parametri održivosti turističke destinacije, gdje se izračunom prihvatnog kapaciteta ukupnog broja turista omogućava adekvatno funkcionisanje domicilnog stanovništva, ali i ukupne ekonomske i ekološke komponente destinacije. Dakle, navedeni podaci će se koristiti i u domenu prostornog planiranja, što implicira zaustavljanje dalje apartmanizacije.

Pored toga, navedenim zakonom data su mnogo šira ovlašćenja u kontekstu destinacijskog menadžmenta, kada su u pitanju lokalne turističke organizacije, što omogućava fleksibilan pristup u smislu organizacije turističkih aktivnosti i prilagođavanju turističkoj tražnji.

Sumarno, posmatrajući sa aspekta turističke industrije, Crna Gora ima značajne benefite od EU, kako u domenu potrošnje na bazi respektabilnog diskrecionog dohotka, ali i u kontekstu benchmark, u smislu ostvarenja određenih parametara gdje smo sada u znatnom zaostatku. Pored toga, Crna Gora ima mogućnost da inkorporira zakonska rješenja u domenu održivosti, organizacije i planiranja turističke destinacije, koja su već ustanovljena i detaljno razrađena u susjednim zemljama koje su članice EU.

(Autor je redovni profesor ekonomije i turizma)

Mišljenja objavljena u tekstovima autora nisu nužno i stavovi redakcije „Dana”