Od infrastrukture, kulturnih sadržaja i vrtića, do digitalnih servisa, zaštite životne sredine i zelenih politika – evropski fondovi postaju ključni izvor ulaganja za lokalne zajednice širom zemlje. Prema Priručniku o dostupnim EU fondovima za lokalne samouprave u Crnoj Gori, autorke Vanje Starovlah, uređnog u okviru projekta „Opštine za EU", opštine raspolažu širokim spektrom finansijskih instrumenata koji pokrivaju između 80 i čak 95 odsto ukupnih troškova, što predstavlja veliku olakšicu u situaciji kada su lokalni budžeti ograničeni. 

- Najznačajniji izvor podrške ostaje Instrument pretpristupne pomoći – IPA III za period 2021–2027. Ovaj fond omogućava opštinama da realizuju projekte iz oblasti saobraćajne infrastrukture, upravljanja otpadom i otpadnim vodama, održivog turizma, energetske efikasnosti i jačanja administrativnih kapaciteta. Posebno važnu ulogu imaju prekogranični programi, poput Interreg Južni Jadran, Interreg Hrvatska–Bosna i Hercegovina–Crna Gora i Jadransko-jonski program ADRION. Ovi programi otvaraju prostor za međuregionalna partnerstva, razmjenu znanja i pristup većem obimu evropskih sredstava, naročito za projekte koji premašuju kapacitete pojedinačnih opština - navodi se u saopštenju.

Pored IPA fondova, crnogorskim lokalnim samoupravama dostupni su i ključni programi Evropske unije koji su rezervisani za članice, ali i za države u procesu pristupanja.

- Među njima je Horizon Europe, najveći istraživačko-inovacioni program EU, kroz koji opštine mogu razvijati pametna rješenja, digitalne servise, projekte energetske efikasnosti i modernizacije javnog sektora. Program LIFE pruža podršku projektima zaštite prirode, klimatskim akcijama, čistoj energiji i cirkularnoj ekonomiji, dok program CERV obuhvata jačanje lokalne demokratije, učešće građana, borbu protiv diskriminacije i zaštitu ljudskih prava - kazali su.

Za kulturni sektor posebno je važan program Kreativna Evropa, koji omogućava opštinama da finansiraju rad kulturnih institucija, organizaciju festivala, lokalne kulturne manifestacije i projekte međunarodne saradnje.

- Digitalna Evropa predstavlja ključni alat za modernizaciju opštinskih usluga kroz ulaganja u sajber bezbjednost, digitalne registre, vještačku inteligenciju i unapređenje elektronske uprave. Program Erasmus+ otvara mogućnosti za škole, vrtiće, sportske organizacije i same opštine, kroz razmjenu znanja, stručna usavršavanja i unapređenje obrazovnih i omladinskih politika - ističe se u saoptenju. 

Opštine imaju pristup i specijalizovanim evropskim instrumentima koji su namijenjeni pripremi velikih projekata, klimatskim i urbanim inovacijama i razvoju održive mobilnosti.

- Među njima je WBIF – Investicioni okvir za Zapadni Balkan, ključan za finansiranje velikih infrastrukturnih projekata poput vodovoda, kanalizacije, energetskih sistema i puteva. Programi poput EUKI–Evropske klimatske inicijative, NetZeroCities, EIT Climate-KIC i EIT Urban Mobility podstiču zelene inovacije, klimatske tranzicije i razvoj savremenih urbanih politika. GAP Fund dodatno olakšava rad opštinama finansirajući pripremu projektno-tehničke dokumentacije, što je često najskuplji i najkompleksniji korak u pokretanju velikih investicionih projekata. Kroz instrument TAIEX, opštine imaju pristup ekspertskoj pomoći, obukama i evropskoj praksi u oblastima upravljanja lokalnim politikama - saopšteno je. 

Ovolika dostupnost EU fondova predstavlja istorijsku šansu za modernizaciju lokalnih zajednica.

 - Evropska sredstva omogućavaju opštinama da grade vrtiće, škole, sportske objekte, kulturne centre, da uvode pametne sisteme upravljanja, razvijaju zelene zone, poboljšavaju javni prevoz i unapređuju kvalitet života građana. Za opštine spremne da planiraju, sarađuju i razvijaju kvalitetne projekte, EU fondovi postaju glavni pokretač lokalnog razvoja i put ka bržoj integraciji u Evropsku uniju - poručili su.

Projekat „Opštine za EU" osnažuje sve crnogorske opštine da aktivno koriste EU fondove i sprovode evropske standarde. Kroz obuke, mentorstvo i informativne tačke „EU i tačka", građani i lokalne vlasti dobijaju znanja, alate i podršku za održiv razvoj i uspješne projekte. Projekat finansira Evropska unija, u saradnji sa Ministarstvom javne uprave i Zajednicom opština Crne Gore.