U nadubljoj demografskoj starosti, gdje je prosječna starost stanovništva veća od 43 godine, je devet opština – Andrijevica, Cetinje, Gusinje, Kolašin, Mojkovac, Pljevlja, Plužine, Šavnik i Žabljak. Međutim, čak osam opština je u stadijumu duboke demografske starosti, odnosno prosječna starost stanovništva je između 40 i 43 godine. To su Berane (40,27 prosjek godina), Bijelo Polje (40,52), Danilovgrad (41,03), Herceg Novi (42,28), Kotor (40,86), Nikšić (41,14), Petnjica (40,73) i Ulcinj (40,70).
Plužine imaju najstarije stanovništvo – prosjek godina u toj opštini je 47,32, a u stopu ih prate Šavnik sa 46,03 i Pljevlja sa prosjekom od 46 godina.
Da od prethodnog popisa 2011. godine vlasti nisu uradile ništa po pitanju demografske politike, najbolje pokazuje podatak da su tada samo Plužine bile u najdubljoj demografskoj starosti, sa prosjekom od 43,7 godina. Sve ostale opštine koje su sada u kategoriji sa Plužinama, 2011. su bile u stadijumu "duboke demografske starosti", što ukazuje da nikakve mjere nisu preduzete kako bi se zaustavilo demografsko starenje stanovništva. Opštine koje su prije 13 godina bile u stadijumu "demografske starosti", sada su mahom u kategoriji "duboke demografske starosti". Demografski nisu "ostarili" Podgorica, Plav, Bar i Budva, dok su Rožaje i danas najmlađa opština, samo su sada "prešle" prag demografske starosti. Petnjica, Zeta i Tuzi su dobile status opština u periodu između dva popisa.
Demograf Mileva Brajušković kazala je za "Dan" da je u periodu od 1991. do 2023. sjeverni region napustilo 65.940 stanovnika, a u periodu od 2011. čak 25.258. Ona ističe da su podaci s poslednjeg popisa posebno zabrinjavajući ako pogledamo regionalne razlike u broju stanovnika.
– Na prostoru koji obuhvata preko 52 procenta teritorije Crne Gore živi svega 24,5 procenata stanovništva – upozorila je Brajušković.
Napominje da su demografi i 2011. upozoravali da većina opština na sjeveru pokazuje tendenciju da pređe u sledeći stadijum – "najdublje demografske starosti", te da su stoga ovi podaci bili potpuno očekivani.
– Kada analiziramo sjeverni region moramo naglasiti da se na njegovom prostoru nalazi opština koja ima najstarije stanovništvo sa prosjekom od 47 godina (Plužine), a da, s druge strane, tu imamo i najmlađu opštinu Rožaje (35,8 godina). Sve opštine u sjevernom regionu su zabilježile smanjivanje broja stanovnika osim Rožaja, koje to povećanje broja stanovnika ima zahvaljujući povećanju prirodnog priraštaja jer su stope rađanja u ovoj opštini visoke – objasnila je ona.
Brajušković ističe da od 2011. kao društvo nismo radili apsolutno ništa da zaustavimo demografsko starenje stanovništva.
– Podaci od 2011. nisu bili dobri, ovi su gori, a na sledećem popisu biće još gori ako ništa ne preduzmemo. Projekcije Ujedinjenih nacija (UN) predviđaju smanjenje broja stanovnika Crne Gore do 2050. na 533.000. To je onaj nivo koji smo imali prema podacima popisa iz 1971. Do 2100. Crna Gora će imati 326.000 stanovnika, što su projekcije koje nisu nimalo optimistične – kaže ona.
Ističe da je u demografiji teško govoriti o urgentnim mjerama, ali da zabrinjava da se uprkos brojnim demografskim problemima sa kojima se Crna Gora suočava, ponašamo tako što samo konstatujemo te probleme, a ništa ne preduzimamo po tom pitanju.
– Prošle godine je najavljena izrada demografske nacionalne strategije. Mislim da bi sledeći korak trebalo da bude jedna dobra analiza ovih podataka i kreiranje strategije koja će da uključi veliki broj stručnjaka iz različih oblasti gdje će svako iz svog ugla pokušati da da moguća rješenja za pokušaj oporavka ove situacije. Sjeverni region je u kontinuitetu izložen depopulaciji po dva osnova – prirodnim i mehaničnim putem – negativan prirodni priraštaj i negativan migracioni saldo – dodaje ona.
Brajušković poručuje da bi buduće politike trebalo da budu usmjerene u dva pravca – na pronatalitetne i redistributivne politike. Ona dodaje da problem sa natalitetom imamo na nivou države, ali sa akcentom na sjever.
– I opštine Nikšić i Danilovgrad se isto suočavaju sa ovim problem jer duže od dvije decenije imaju i negativan prirodni priraštaj i negativan migracioni saldo. Što se tiče redistributivnih politika, Crnu Goru je u prethodnom periodu karakterisao jedan proces izrazite centralizacije koji je sa sobom povukao i migracije. Kada sa jednog prostora odlaze ljudi, dominantno mladi, koji treba da rađaju i rade, taj prostor ostaje bez svoje budućnosti. Oni, s druge strane, pune populacioni kapacitet nekih drugih opština, kao što je to slučaj u Crnoj Gori na primjerima Podgorice, Tivta, Bara, Budve – kaže Brajušković.
Poručuje da s ovakvim trendom možemo očekivati smanjivanje broja stanovnika, iseljavanje.
– Jako je teško raditi projekcije jer postoje neke stvari koje nisu mogle da se predvide, npr. koronavirus – koliko je to uticalo na mortalitet, vrtoglavi pad stopa prirodnog priraštaja, situacija sa ratom u Ukrajini, da ćemo mi imati priliv migracija sa prostora Ukrajine i Rusije... – objašnjava ona.
Direktorka Društva statističara i demografa (DSD) Gordana Radojević ocijenila je da je mali rast stanovništva od 0,6 odsto u odnosu na popis iz 2011. Ukazala je da se u ukupno stanovništvo računaju i državljani i stranci, navodeći da ima promjena u pravcu da raste broj stranaca a smanjuje se broj domicilnog stanovništva.
Upozorila je da je duboko zabrinjavajući nedostatak mlade populacije.
– Populacija do 30 godina činila je 40 odsto populacije 2011, sada čini 35 odsto i kada uporedimo vidimo da nam nedostaje preko 30.000 lica starosti do 30 godina. Šta je razlog? Ili su otišli ili zbog niskog nataliteta se nisu ni rodili – dodala je ona.
Radojević je navela da tri pitanja zbog kojih smo odlagali popis postaju nerelevantna, zato što se naše društvo smanjuje.
– Potpuno je nerelevantno u državi koja je u stanju duboke starosti ko je koje nacionalnosti. Trka je samo ko sporije odumire – istakla je Radojević.
