Depolitizacija bezbjednosnog sektora je imperativ, mantra je koju ponavljaju predstavnici političkih partija na vlasti nakon smjene trodecenijskog režima, oličenog u Demokratskoj partiji socijalista (DPS) 30. avgusta 2020. godine. U vrijeme vladavine pomenute partije bezbjednosni sektor je faktički bio u službi vlasti, pa su javna i tajna policija, umjesto da čuvaju javni red i mir i nacionalnu bezbjednost države Crne Gore, bili zaduženi da sačuvaju sve poluge vladajućeg establišmenta, ne hajući za pravila struke. Iako su se nosioci demokratskih promjena, kako sebe vole da zovu oni koji su preuzeli vlast nakon 30. avgusta, zaklinjali da će osloboditi bezbjednosni sektor od svih političkih uticaja, to se nije desilo. Naprotiv, učestale promjene na čelnim pozicijama u Upravi policije, Ministarstvu unutraših poslova, Agenciji za nacionalnu bezbjednost, Ministarstvu odbrane, Vijeću za nacionalnu bezbjednost, Odboru za bezbjednost i odbranu, dodatno su uzdrmale bezbjednosni sektor... U posljednje tri godine promijenila su se tri ministra unutrašnjih poslova, tri direktora, odnosno vršioca dužnosti direktora Uprave policije, tri direktora ANB-a, tri ministra odbrane... Smjenjivali su se članovi Vijeća za nacionalnu bezbjednost, Biroa za operativnu koordinaciju, Odbora za bezbjednost i odbranu. Sa svim tim smjenama uglavnom su se mijenjali i saradnici ministara i direktora, a odlivali su se i tajni podaci ukoliko oni koji su im imali pristup nisu strahovali od krivične odgovornosti (a sudeći prema podacima koji su procureli u javnost, bilo je i toga). Da li je ugrožena nacionalna bezbjednost Crne Gore? Postoji li nada da će bezbjednosni sektor u dogledno vrijeme biti depolitizovan i da se politika više neće miješati u rad struke?
Predsjednik Odbora za bezbjednost i odbranu, poslanik Pokreta Evropa sad (PES) Miodrag Mišo Laković smatra da je, uprkos svemu, bezbjednosna sitacija u našoj državi stabilna i da nacionalna bezbjednost nije ugrožena.
– Bezbjednosna situacija je stabilna jer je opšta situacija povoljna, ali bi sektor bezbjednosti trebalo da bude znatno bolje organizovan i funkcionalniji da bi dao kvalitetan odgovor na buduće bezbjednosne izazove, kazao je Laković u izjavi za "Dan".
On je, međutim, saglasan da česte smjene na čelnim pozicijama nisu dobre po bezbjednosni sektor.
– Česte smjene u bezbjednosnom sektoru svakako negativno utiču na organizaciju i operativne aktivnosti tih organa. Naročito iz razloga što smjene u samom vrhu, po pravilu, proizvode domino efekat, pa se mijenjaju i rukovodioci operativnih službi, pod pretpostavkom da je upitna njihova lojalnost novom menadžmentu. Česte zamjene na profesionalnim pozicijama destabilizuju samo ustrojstvo, onemogućavaju kvalitetan transfer znanja i iskustva, a povećava se i broj službenika "bivših šefova", koji nakon smjene obično dugo budu neraspoređeni. Da bi se saniralo stanje u ovoj oblasti, neophodno je da se kadrovska rješenja baziraju isključivo na principu meritokratije, kao i da v.d. statusi budu izuzetak, kad je to neophodno, a ne pravilo, istakao je Laković.
Doktor nauka za oblast nauka o bezbjednosti, prof. dr Veselin Konatar ističe da je i nova vlast na djelu dokazala da je bezbjednosni sektor jedan od najvrednijih trofeja.
– Jedna od najgromoglasnijih programskih najava tokom predizborne kampanje 2020. godine tadašnje opozicije bila je "oslobađanje zarobljenih" crnogorskih institucija, depolitizacija i reforma crnogorskog bezbjednosnog sistema. Međutim, ubrzo se pokazalo da su opsesivnost novih koalicionih kreatora politike aparatom prinude i grozničava potreba za njegovom kontrolom najavljeni proces "oslobađanja" i reformisanja pretvorili u parodiju. Podjela "plijena" u postizbornom periodu, nastavljena po matrici pređašnjeg vremena, i dalje je podrazumijevala da je bezbjednosni sektor jedan od najvrednijih trofeja. "Oslobađanje" državnih institucija, uključujući i bezbjednosni sektor, bez obzira na leksiku, značio je kontinuitet politike oslobađanja čelnih funkcija od politički nepodobnih i zamjena podobnim kadrovima, uz mogućnosti zamjene partijske knjižice kao dokaz lojalnosti. Obrazovanje, dokazani profesionalizam, kredibilitet i integritet pripadnika bezbjednosnog sektora u odnosu na partijsku lojalnost bili su i ostali su od sekundarnog značaja – kazao je Konatar za "Dan".
Prema njegovim riječima, iz pomenutih razloga nije iznenađujuće što su se, shodno koalicionim odnosima, u datom trenutku i zbog potrebe čvršćeg partijskog zagrljaja svih komponenti bezbjednosnog sektora, na čelu MUP-a, ANB-a, Ministarstva odbrane, Vijeća za nacionalnu bezbjednost i Odbora za bezbjednost vršile rotacije, koje su umnogome doprinijele sveopštoj demotivaciji i nezadovoljstvu pripadnika bezbjednosnih struktura.
– Sudeći po svemu, zasad nema naznaka da bi se u bližoj perspektivi moglo prekinuti sa praksom izražene politizacije elemenata nacionalnog bezbjednosnog sistema, što se prije svega može tumačiti kao iskrivljeno viđenje njegove uloge u ostvarivanju sveukupnih nacionalnih interesa. U okolnostima favorizovanja partikularnih interesa u svjetlu savremenih bezbjednosnih izazova, rizika i prijetnji, ceh koji može stići na naplatu nije bezazlen – upozorava profesor Konatar.
Za razliku od Lakovića, on smatra da postupanje s tajnim podacima i te kako može da ugrozi nacionalnu bezbjednost države Crne Gore.
– Tajni podaci su jedan od natraženijih proizvoda. Njihova distribucija, način korišćenja i skladištenja precizno su zakonski regulisani, a svaka neodobrena diseminacija ("curenje", "odlivanje") tajnih podataka, bez obzira na to kome se ustupaju ili prodaju (drugim državama, uključujući i zemlje saveznice, stranim obavještajnim službama, partijama, medijima, kompanijama... i sl.) predstavlja neetično postupanje i krivično djelo, koje može imati višestruke posljedice. Izjave koje su se mogle čuti od nekih najviših državnih zvaničnika Crne Gore u pogledu ustupanja tajnih podataka drugim zemljama ogledalo su nedostatka bezbjednosne kulture i nepoznavanja metodologije rada svih struktura koje čine crnogorski bezbjednosni sistem, posebno obavještajnih. Otkrivanje podataka, do kojih se nerijetko dolazi najsuptilnijim metodama i sredstvima, predstavlja direktno ugrožavanje nacionalne bezbjednosti – ističe Konatar.
