Piše: mr Dejan Abazović
U poslednje vrijeme, mogućnost ponovnog aktiviranja "Sjevernog toka 2", strateškog gasovoda koji povezuje Rusiju i Evropu, u kontekstu potencijalnih američkih investicija, postaje sve aktuelnija. Bez dileme, ovo bi imalo dalekosežne implikacije, kako ekonomske, tako i geopolitičke, prije ostalih za Sjedinjene Američke Države (SAD), Rusija i Evropsku uniju (EU). Ovaj tekst razmatra eventualne posledice mogućeg aktiviranja ovog gasovoda, prije ostalih pitanja energetske bezbjednosti, geopolitičkih odnosa i dugoročnih ekonomskih interesa, koji čine ovu temu jednom od najkompleksnijih u savremenoj međunarodnoj politici.
Interesovanje za ovaj geopolitički kontroverzan projekat poraslo je poslije intervjua Donalda Trampa sa Takerom Karlsonom. Tramp je tada izjavio: "Ja sam naredio miniranje "Sjevernog toka". To smo mi uradili. I to je bilo potpuno opravdano." Iako nije zvanično potvrđena, ova izjava dodatno je zaoštrila raspravu o ulozi SAD u energetskoj bezbjednosti Evrope.
Geopolitički kontekst "Sjevernog toka 2" od samog početka bio je izuzetno složen. Mnogi su ga vidjeli kao sredstvo kojim Rusija nastoji da poveća svoj uticaj u Evropi, posebno u Njemačkoj. Rat u Ukrajini dodatno je pojačao te zabrinutosti i doveo do velikih dilema u vezi sa njegovom budućnošću.
Izgradnja ovog gasovoda u potpunosti je završena u septembru 2021. godine. Sastoji se od dve linije za transport gasa ukupnog kapaciteta 55 milijardi kubnih metara gasa godišnje. Eksplozije iz septembra 2022. godine, koje su oštetile obje cijevi "Sjevernog toka 1" i jednu cijev "Sjevernog toka 2", izazvale su mnogobrojne međunarodne kontroverze. Istrage o incidentu nikada nijesu završene, a različite strane iznose različite tvrdnje o odgovornostima. Trampova izjava samo je dodatno podigla tenzije vezano za taj incident.
Projekat "Sjeverni tok 2" trenutno je obustavljen, a budućnost gasovoda je neizvjesna. Rasprave o mogućem ponovnom aktiviranju gasovoda i dalje su prisutne, posebno u kontekstu energetske krize u Evropi. Pojavljuju se i informacije da Danska agencija za energetiku daje dozvole za radove na konzervaciji oštećenog gasovoda.
Rusija je oduvijek bila ključni dobavljač prirodnog gasa za Evropu, a "Sjeverni tok 2" predstavlja strateški energetski projekat koji je omogućio direktan i jeftiniji transport gasa. Međutim, nakon prekida njegovog rada i početka rata u Ukrajini, Evropa je smanjila svoju zavisnost od ruskog gasa, a SAD su postale glavni dobavljač tečnog prirodnog gasa (LNG), što im je obezbijedilo značajnu stratešku prednost u energetskoj politici. Štaviše, aktivacija "Sjevernog toka 2" uz američka ulaganja bila bi prvorazredni geopolitički i strateški potez SAD, koji bi im omogućio potpunu kontrolu nad snabdijevanjem Evrope gasom. Ovakav korak ne bi samo promijenio energetsku kartu Evrope, već bi i dodatno ojačao američki uticaj na kontinent. Kako je istakao politički analitičar Džon Meršajmer: "Energetska infrastruktura ključan je instrument u geopolitici. Ona ne samo da obezbjeđuje resurse, već i stvara zavisnosti koje se mogu iskoristiti za politički pritisak."
Da bi se razumjela dubina američkog uticaja na Evropu, potrebno je osvrnuti se na Maršalov plan, program ekonomske pomoći koji su SAD sprovele nakon Drugog svjetskog rata. Ovaj plan omogućio je brzu obnovu Evrope, posebno Njemačke, ali je istovremeno postavio temelje za dugotrajnu dominaciju SAD u evropskoj politici i ekonomiji. Maršalov plan nije bio samo ekonomski, već i geopolitički projekat, jer je omogućio SAD da učvrsti svoj uticaj u Evropi i spriječi širenje komunizma. Aktivacija "Sjevernog toka 2" mogla bi biti savremeni ekvivalent tog plana, gdje bi SAD kroz energetsku infrastrukturu dodatno učvrstile svoj uticaj. Kako je rekao bivši američki državni sekretar Henri Kisindžer: "Energetska politika samo je nastavak geopolitike drugim sredstvima."
Jedan od najzanimljivijih aspekata ove priče je izostanak EU iz pregovora o aktivaciji "Sjevernog toka 2". Lideri EU insistiraju na učešću u pregovorima, svjesni da bi mirovni sporazum mogao imati dalekosežne implikacije na suverenitet Evrope. Evropske zemlje, posebno Njemačka, nalaze se u složenoj situaciji, jer bi ovakav potez mogao značiti dodatno podređivanje američkim interesima. Doskorašnji njemački kancelar Olaf Šolc je izjavio: "Evropa mora biti oprezna da ne postane pion u tuđoj igri. Naša energetska politika mora biti usmjerena na očuvanje suvereniteta i stabilnosti."
Vrijeme će pokazati koliko je ovaj energetski i geopolitički projekat realan i izvodljiv za SAD. U svakom slučaju, biće vrlo zanimljivo pratiti razvoj događaja i analizirati dešavanja. Kako je rekao Zbignjev Bžežinski: "Ko kontroliše energetske resurse, kontroliše svijet."
(Autor je ICT konsultant)
