"Svake godine se širom svijeta dijagnostikuje oko 2,3 miliona novih slučajeva raka dojke, a oko 670.000 žena umre od ove bolesti".

"Rak dojke je najčešći uzrok smrti od raka kod žena – uprkos mamografskom skriningu (ranom otkrivanju, prim. red.)", kaže Kristijane Kul. Ona je direktorka Odjeljenja za dijagnostičku i interventnu radiologiju na Univerzitetskoj klinici RWTH Ahen.

"Objašnjenje za to je da mamografijom ne otkrivamo dovoljno slučajeva raka dojke ili ih ne otkrivamo dovoljno rano".

Posebno oni brzo rastući, agresivni tumori često nisu vidljivi na mamografiji, navodi Kul. Upravo su to tumori od kojih mnoge žene umiru.

"Novi algoritam obećava preokret u ranom otkrivanju raka dojke: model vještačke inteligencije može samo analizom mamografskih snimaka veoma precizno da procijeni koliki je lični rizik oboljevanja od raka dojke u narednih pet godina".

"Žene kojima je algoritam predvidio visok rizik oboljevanja u studiji znatno češće su dobijale rak dojke nego žene kojima je predviđen 'normalan rizik'".

"Konkretno, te žene su u narednom periodu zaista četiri puta češće oboljevale od raka dojke nego one čiji je rezultat bio nizak", kaže glavna autorka Kristijane Kul sa Univerzitetske klinike RWTH Ahen.

"Sa sada razvijenom vještačkom inteligencijom možemo s mnogo većom preciznošću predvidjeti da će određena žena u narednih pet godina razviti rak dojke – na osnovu mamografija koje izgledaju uredno i ne pokazuju rak dojke", kaže profesorka Kul.

Preventivnim pregledima protiv raka dojke

Do sada se svim ženama od 50. do 75. godine svake dvije godine nudi skrining raka dojke putem mamografije. Međutim, lični rizik oboljevanja – a time i individualna potreba za efikasnim ranim otkrivanjem – značajno se razlikuje od žene do žene.

Kristijane Kul smatra da je princip "isto za sve" zastareo i zalaže se za individualizovanu prevenciju raka dojke. Na kraju krajeva, i pouzdanost mamografije značajno varira od žene do žene: što je tkivo dojke gušće, to je rizik oboljevanja veći – a istovremeno je sposobnost mamografije da predvidi taj rizik slabija. Mnoge žene to, međutim, ne znaju, upozorava univerzitetska profesorka iz Ahena.

U Sjedinjenim Američkim Državama žene već godinama moraju biti informisane o gustini svog žlezdanog tkiva i o takozvanom "masking risk"". Time se misli na povećan rizik oboljevanja kod veoma gustog žlezdanog tkiva, kao i na dodatni rizik da se postojeći rak dojke mamografijom uopšte ne otkrije.

Magnetna rezonanca mnogo pouzdanija od mamografije ili ultrazvuka

Već nekoliko godina preporučuje se da se ženama s izuzetno gustom strukturom tkiva dojke ponudi magnetna rezonanca (MRT) za rano otkrivanje, koja pouzdano pomaže u ranom otkrivanju raka dojke.

MRT je metoda snimanja pri kojoj se pomoću jakih magnetnih polja i radio-talasa, ali bez rendgenskog zračenja, stvaraju veoma detaljni preseci unutrašnjosti tijela. MRT jeste veoma pouzdan, ali je višestruko skuplji od manje pouzdane mamografije ili ultrazvuka.

Da bi se identifikovale žene kojima je MRT za rano otkrivanje potrebna, konzorcijum Kleriti – međunarodni savez 46 istraživačkih institucija u SAD, Kanadi, Južnoj Americi i Njemačkoj – razvio je sistem vještačke inteligencije „Clairity Breast".

Vještačka inteligencija donosi preciznost u rano otkrivanje

Da bi model vještačke inteligencije mogao da proceni rizik od raka dojke, algoritam je treniran na stotinama hiljada mamografskih snimaka iz Severne i Južne Amerike, kao i iz Evrope.

Za razliku od klasičnih modela procjene rizika, algoritam ne zahtijeva podatke o porodičnoj anamnezi, genetici ili načinu života. On isključivo na osnovu mamografije izračunava vjerovatnoću razvoja raka dojke i svrstava žene u kategorije rizika prema unaprijed definisanim pragovima.

Vještačka inteligencija pritom ne prepoznaje samo količinu žlezdanog tkiva, već i njegovu teksturu, odnosno način na koji je tkivo raspoređeno – što je još jedan važan parametar za procjenu rizika od raka dojke.

"Samo oko deset odsto žena ima izuzetno gusto žlezdano tkivo. Većina žena koje obole od raka dojke i dobiju prekasnu dijagnozu ima manje gusto tkivo", kaže Kul.

Zbog toga je, iz njenog ugla, ključni napredak upravo u tome što "vještačka inteligencija može u roku od nekoliko sekundi da odluči da li je određenoj ženi potrebna magnetna rezonanca za rano otkrivanje ili ne".

Prevenciju raka započeti ranije – ali kod koga?

Skrining raka dojke u većini zemalja počinje od 50. godine, jer rizik od raka dojke s godinama značajno raste, a korist od masovnog skrininga od tog uzrasta statistički je dokazana. Mlađe žene doduše ređe oboljevaju nego starije, ali u slučaju oboljevanja češće razvijaju agresivne tumore.

"Zapravo bi mlađe žene posebno imale koristi od ranog otkrivanja – pod uslovom da ono funkcioniše", kaže Kul.

Problem je, međutim, što je mamografija upravo kod mlađih žena manje pouzdana:

"Mlađe žene češće imaju gusto žlezdano tkivo – a u takvim slučajevima mamografsko rano otkrivanje je posebno otežano."

Do sada se svim ženama od 50. do 75. godine svake dvije godine nudi skrining raka dojke putem mamografije.

Ciljana procjena rizika umesto jedinstvene prevencije

Paušalno snižavanje starosne granice za skrining Kristijane Kul ne smatra naročito smislenim:

"Ako jednostavno snizimo uzrast žena koje pozivamo na mamografski skrining, ne mijenjamo ništa u osnovnom problemu".

Umjesto toga, ona se zalaže za dvostepeni pristup:

"Najprije mamografija za rano otkrivanje, a zatim bi trebalo da uslijedi analiza vještačke inteligencije kako bi se procijenio rizik oboljevanja u narednih pet godina".

Ako algoritam pokaže posebno visok rizik, mora se ponuditi magnetna rezonanca.

"Mamografija kod tih žena tada više nije potrebna", naglašava glavna autorka Kristijane Kul."