Opštinama treba dati više ingerenciјa ne zbog ljudi koјi ih vode već stanovnika, kazao je ministar javne uprave Maraš Dukaj na okruglom stolu „Decentralizacija u Crnoj Gori – gdje smo, a gdje treba da budemo?”. Okrugli sto, koji je u toku, organizovali su predsjednik SO Tivat Miljan Marković i Zajednica opština Crne Gore, a učestvuju predsjednici skupština i opština u Crnoj Gori, kao i eksperti iz regiona koji govore o dobrim praksama susjednih zemalja. U susret izradi novog Zakona o lokalnoj samoupravi cilj je da se identifikuju izazovi sa kojima se suočava lokalna zajednica, te da kroz prezentovanje iskustava sa lokalnog i centralnog nivoa iz zemlje i regiona dodatno imenuje važne segmente rada lokalne samouprave. Radio Tivat prenosi događaj uživo.
Ministar Dukaj je naveo da je ovaj Vladin resor konkretnim projektima kao što je Analiza funkcinisanja lokalne samouprave, započeo proces decentralizacije u Crnoj Gori.
– Bitno јe da kroz novi Zakon o lokalnoj samoupravi definišemo novi model funkcionisanja lokalne samouprave. Razmišljamo ne samo u pravcu uvođenja gradova, već i o decentralizaciji u oblastima važnim za ostvarivanje funkcije lokalne samouprave, od obrazovanja, zdravstva pa do prostornog planiranja - rekao јe Dukaј.
Dukaј ističe i proces digitalizacije izdvajajuću Glavni grad koji je u tom procesu odmakao. On јe istakao da će uskoro otvoriti regionalni centar za saјber u Podgorici u saradnji sa ambasadama Francuske i Sloveniјe.
–Naglašavam da јe naš zaјednički cilj da punim angažovanjem pripremimo sve lokalne samouprave u Crnoј Gori da uspјešne preuzmu punu primјenu prava Evropske uniјe kada Crna Gora postane dio evropske zaјednice - kaže Dukaј.
Predsjednik SO Tivat Miljan Marković kazao je da kada govorimo o decentralizaciji, moramo imati na umu da ona predstavlja proces prenosa određenih ovlašćenja i resursa sa centralne na lokalne nivoe vlasti te da na taj proces se ne treba gledati kao gubitak nekih nadležnosti već kao na ravnomjernu raspodjelu ovlašćenja i prenos ovlašćenja na lokalnu samoupravu koja je po pravilu manji, a samim tim fleksibilniji mehanizam.
–Suvišno je napominjati da je lokalna samouprava po definiciji bliža i pristupačnija građaninu. U Crnoj Gori, ovaj proces je već uveliko započet, ali postoje mnoge oblasti u kojima se može unaprijediti. Podržavam prepoznavanje potrebe za reformom postojećeg Zakona o lokalnoj samoupravi kako bi se stvorili bolji uslovi za efikasno funkcionisanje lokalnih samouprava. Novi zakon trebalo bi da predvidi mehanizme za jačanje kapaciteta lokalnih samouprava, poboljšanje finansijske održivosti, smanjenje birokratije i unapređenje mehanizama koordinacije između različitih nivoa vlasti - naveo je Marković.
Jedan od ključnih aspekata reforme lokalne samouprave treba da bude jačanje participativnog upravljanja i uključivanje građana u procese donošenja odluka, kaže on.
– Lokalne samouprave treba da budu otvorene, transparentne i odgovorne prema svojim građanima, te da omoguće aktivno učešće građana u javnim poslovima i procesima donošenja odluka. Važno je takođe osigurati rodnu ravnopravnost i inkluzivnost u procesima lokalne samouprave. Žene, mladi, osobe sa invaliditetom i druge marginalizovane grupe treba da imaju jednake mogućnosti za učešće u javnom životu i donošenju odluka koje direktno utiču na njihov život - naveo je Marković.
Marković je potencirao ekonomske aspekte decentralizacije jer ekonomska održivost lokalnih samouprava igra presudnu ulogu u njihovoj sposobnosti da pruže kvalitetne usluge svojim građanima i doprinesu održivom razvoju.
–Ekonomski aspekti decentralizacije ključni su za održivi ekonomski razvoj lokalnih zajednica u Crnoj Gori. Kroz efikasno upravljanje finansijskim resursima, podršku privredi i preduzetništvu, te jačanje kapaciteta lokalnih samouprava, možemo stvoriti uslove za prosperitet i blagostanje svih građana - smatra on.
Marković ističe da se kroz prenos ovlašćenja i resursa sa centralne na lokalne nivoe vlasti, decentralizacija omogućava lokalnim samoupravama veću autonomiju u upravljanju svojim ekonomskim resursima i donošenju odluka koje direktno utiču na ekonomski razvoj.
–Jedan od ključnih aspekata ekonomske decentralizacije je stvaranje povoljnog poslovnog okruženja i privlačenje investicija na lokalni nivo. Lokalne samouprave imaju ključnu ulogu u kreiranju ambijenta koji će podsticati privredni rast, razvoj preduzetništva i stvaranje novih radnih mjesta. Kroz adekvatnu infrastrukturu, podsticajne poreske politike i podršku razvoju malih i srednjih preduzeća, lokalne samouprave mogu stvoriti uslove za održivi ekonomski razvoj svojih zajednica - naveo je Marković.
Kroz transparentno planiranje i budžetiranje, lokalne samouprave mogu osigurati da javni resursi budu usmjereni ka prioritetnim oblastima i projektima koji će najviše doprinijeti ekonomskom razvoju i blagostanju građana, smatra on.
–Decentralizacija može doprinijeti i povećanju konkurentnosti lokalnih privreda kroz unapređenje poslovnog okruženja i podršku inovacijama i preduzetništvu. Lokalne samouprave treba da budu partneri lokalnim privrednicima i da pruže podršku razvoju ključnih sektora ekonomije kroz subvencije, olakšice i druge podsticajne mjere. Primjer dobre prakse u ovom smislu može se vidjeti u opštinama koje uspješno implementiraju program podrške razvoju malih i srednjih preduzeća kroz subvencije za zapošljavanje, olakšice za otvaranje novih firmi i podršku za razvoj inovativnih projekata. Kroz ovaj program opštine postaju privlačna destinacija za investitore i preduzetnike, doprinoseći ekonomskom razvoju cijelog regiona - naveo je Marković.
Borovinić Bojović: Decentralizaciju ne treba shvatiti kao razvlašćivanje državnih organa
Jedno od pravila na kojima treba da bude koncipirana savremena lokalna samouprava koja će na adekvatan način odgovoriti složenim potrebama građana jeste i princip decentralizacije, ocijenila je Jelena Borovinić Bojović, predsjednica Skupštine Glavnog grada. Ona je navela da decentralizaciju ne treba shvatiti kao prosto razvlašćivanje centralnih organa vlasti i prenošenje poslova, nadležnosti i finansija na lokalne organe.
– Da bi se adekvatno sprovela neophodno je identifikovati njene ekonomske, pravne, kulturološke, sociološke i tradicionalne osnove, kao i precizirati njene ciljeve. Proces decentralizacije mora da ima za svrhu kvalitetno zadovoljavanje svakodnevnih potreba građana, odnosno, kako ja to volim da kažem, građani moraju biti centar našeg djelovanja. Prirodno je da njihove potrebe najbolje prepoznaju organi koji su im najbliži, dakle upravo lokalne samouprave. Cilj ovog procesa je da mjera, obim i dinamika decentralizacije bude u funkciji ostvarivanja ravnomjernog ekonomskog razvoja i višeg stepena demokratizacije cjelokupne države – saopštila je Borovinić Bojović.
Ona se osvrnula na Glavni grad poručujući da je neohodno uvažiti njegove specifičnosti kao administrativnog, političkog, privrednog i kulturnog centra Crne Gore, ali i druge posebnosti koje se tiču veličine teritorije, broja stanovnika, ekonomskih i finansijskih potencijala, kao i kadrovskih i administrativnih kapaciteta.
– U tom smislu Podgorica zaslužuje i odgovarajući zakonski tretman, koji će, očekujem, dobiti kroz novi Zakon o Glavnom gradu, čije smo donošenje inicirali – saopštila je predsjednica Skupštine Glavnog grada.
Manojlović: Najveći izazov vlasti
Generalna sekretarka Zajednice opštine Crne Gore Mišela Manojlović saopštila je da je decentralizacija jedan od najvećih izazova centralnih i lokalnih vlasti u Crnoj Gori.
– Ukoliko se u perspektivi analitički i pravilno utemelji, ona bi definitivno mogla predstavljati platformu za ubrzani razvoj opština i njihovu transformaciju u efikasan servis građana – saopštila je Manojlović.
Anđušić: Odgovorna uprava mora da poznaje sebe samu
Sekretarka za lokalnu samoupravu i saradnju sa civilnim društvom Glavnog grada Slađana Anđušić ocijenila je da je sistem državne urpave ograničeno centralizovan.
– Decentralizacija je proces i nužno je da se ne dešava ad hok. Često su zakoni doneseni od strane poslanika bez javnih rasprava, bez konsultovanja javnosti i njima su utvrđene obaveze za opštine ili im oduzmane nadležnosti. Mahatma Gandi je rekao da dobra Vlada nije zamjena za samoupravu i ja vjerujem da je tako. Podgorica radi uporednu analizu svojih nadležnosti. Decentralizacija jako lijepi zvuči, ali ona mora da podrazumijeva i više odgovornosti, odgovornu upravu, a odgovorna uprava mora da poznaje sebe samu. Moramo da izvršimo analizu i donesemo strategiju upravljanja ljudskim resursima. Da li su sve opštine su Crnoj Gori spremne da isprate ovaj proces - ja mislim da nisu. Vjerujem da je ovaj proces dvosmjeran i mora da podrazumijeva saradnju državne i lokalne samouprave – rekla je Anđušić.
Tarbuk: Srbija decentralizovana u oblasti socijalne zaštite i obrazovanja
Generalni sekretar Stalne konferencije gradova i opština Srbije (SKGO) Nikola Tarbuk saopštio je da je Srbija decentralizovana u oblasti socijalne zaštite i obrazovanja.
– Opštine daju jednokratnu pomoć građanima i opštine imaju inspekcijske nadležnosti u oblasti socijalne zaštite. Opštine kod nas imaju značajnu ulogu u oblasti zapošljavanja – rekao je Tarbuk.
Za osam godina opštine donijele 480 planova, a država za sedam godina samo 30 planova
Marina Izgarević Pavićević, državna sekretarka Ministrastva prostornog planiranja, navela je da je Zakon o planiranju prostora i izgradnji objekata, kao kodifikacija procesa oblasti planiranja, izgradnje i legalizacije, donijet 2017. godine, nakon čega je uslijedilo pet izmjena.
–Zakonsko rješenje je predviđalo centralizaciju poslova planiranja i samim tim centralizaciju poslova sprovođenja planskih dokumenata, izdavanje akata koji se tiču prava na građenje, građevinskih dozvola za složene inženjerske objekte, odnosno prijeve građenja. Iako je od donošenja zakona proteklo sedam godina, ipak ovo zakonsko rješenje nije zaživjelo. Njime je predviđena izradu dva planska dokumenta na centralnom nivou, to je Prostorni plan Crne Gore koji je trenutno u fazi nacrta i na javnoj raspravi i Plan generalne regulacije od čije se izrade odustalo. Sve ovo sa sobom vuče određene konsekvence pa mi proteklih sedam godina funkcionišemo po prelaznim i završenim odredbama ovog zakonskog rješenja - navela je Izgarević Pavićević.
Ona je navela da se sada funkcioniše na način da Ministarstvo, odnosno Vlada Crne Gore, donosi odluke za izradu kako državnih planskih dokumenata, tako i lokalnih planskih dokumenata.
– Kako dati valjanu ocjenu, sveukupnu ocjenu sistema u proteklih sedam godina? Teško, jer glavne odredbe zakona nisu ispunjene, tako da kvantifikovanje i kvalifikovanje određenih zakonskih rješenja u ovom trenutku nije moguće - rekla je državna sekretarka.
Ona je saopštila da je od 2017. godine broj inicijativa što od zainteresovanih korisnika prostora, što od opštinskih organa preko hiljadu, a da je trenutno u izradi 50 planskih dokumenata.
– Lokalne samouprave su od 2010. do 2017. godine donijele 395 planskih dokumenata. Vlada je od 2017. do 2024. godine donijela 23 lokalna planska dokumenta i 7 državnih planskih dokumenata. Dakle, svega 30 planskih dokumenat. Osvrnuću se na to da je 2018. godine kada smo imali prelazne i završene odredbe da su lokalne samouprave u obavezi da donesu planska dokumenta čija je izrada počela do 31.12. i 2018. godine opštine su donijele 82 planska dokumenta, tako da imamo oko 480 planskih dokumenata koje su donijele u periodu 2010. do 2018. godine - kazala je ona.
Izgarević Pavićević se zapitala da li ministarstvo, odnosno Vlada ima kapacitet da donose planske dokumente za teritorije lokalne samouprave.
– Vidjeli smo i, da kažem, u ovom periodu konkretno rezultati su pokazali da to nije moguće, obzirom da nismo sproveli zakonsko rešenje i uradili Plan generalne regulacije. Nemamo ni nacrt tog planskom dokumenta da bismo konkretno znali da li je ovaj zakon sprovodljiv ili ne - kaže državna sekretarka.
Ona je rekla da je Prostorni plan Crne Gore, kao strateški planski dokument koji će dati viziju razvoja do 2040. godine, trebalo donijeti do 2020. godine, i kasni se već četiri godine.
– Očekujemo taj plan do kraja ove godine - kazala je Izgarević Pavićević.
Janjušević: Krenuti ka politipskom modelu
Državni sekretar u Ministarstvu javne uprave Dragiša Janjušević saopštio je da je u novembru 2022. godine napravljena radna grupa koja je napravila analizu sistema funkcionisanja lokalne uprave.
–Nakon usvojene metodologije pristupili smo složenom upitniku kako bi analiza bila zasnovanana na realnom stanju. Od 25 opština dobili smo odgovore 19 opština što je bio referentan materijal da se uđe u samu izradu analize. Analiza ne može da odredi model ni oblik autonomije, ali ako je dobra analiza ona može da da kvalitetne smjernice. BiIo biih najzadovoljniji kako bi došlo do političke i fiskalne decentralizacije. Kada kažem politička decentralizacija to je nivo kojim se bavi Skupština Crne Gore. Moramo konačno imati izbore u jednom danu da bi izbjegli mnoge negativne pojave – rekao je Janjušević.
Janjušević je naveo da je dobar dio opština izrazilo spremnost da posjeduje neke forme decentralizacije.
– Analiza pokazuje da iz monotipskog modela treba konačno krenuti ka politipskom modelu a to je razdvajanje gradova i opština – rekao je Janjušević.
Todorović: Stvoriti način da opštine budu finansijske sposobne
Predsjednik Opštine Berane Vuko Todorović ocijenio je da je prekršena Evropska povelja kada je u pitanju povećanje zarada zapolenima jer nije tražena saglasnost opština.
– Posledice toga, Opština Berana osjeća sve teže praćenje obaveza prema državi i zaposlenima. To je veliki izdarak na godišnjem nivou negdje blizu dva miliona eura. To je udar na naš budžet. Mora se naći način da se dođe do decentralizacije na političkom nivou, ali je jako bitna decentralizacija na finansijskom nivou. Mislim da treba naći način finansiranja lokalnih samouprava, ako dođe do decentralizacije mora se stvoriti način da opštine bude finansijske sposobne. Država mora imati malo senzibiliteta – rekao je Todorović.
Otović: Pomoći opštine na jugu
Predsjednik Skupštine Opštine Herceg Novi Ivan Otović saopštio je da se nedostatak planskih dokumenata ne odražava samo na poces legalizacije nego se na taj način obeshrabruju investitori.
– Neophodna je sinergija. Opštine na jugu su zamajac razvoja Crne Goe, potrebno je nas ojacati. Herceg Novi ima iskustva sa koršćenjem fondova Evropske unije. Vjerujem da smo povukli preko milion eura – saopštio je Otović.
Marković: Jačati kapacitete lokalnih organa za upravljanje morskim dobrom
Opština Tivat, kao jedna od primorskih opština u Crnoj Gori, suočava se sa specifičnim izazovima i potrebama u upravljanju morskim dobrom na svojoj teritoriji. Predsjednik SO Tivat Miljan Marković saopštio je da se Opština Tivat prostire duž obale Bokokotorskog zaliva i da ova teritorija obuhvata značajan dio morskog dobra, koje je pod nadležnošću državnog preduzeća za upravljanje morskim dobrom.
– Neosporno je da morsko dobro zauzima značajan dio obale opštine, pa tako površina morskog dobra u opštini Tivat iznosi 746,3 hektara što je oko 16,2 odsto opštine. Dužina obale morskog dobra u opštini Tivat 41,81 kilometra, dužina plaže je 9,22 kilometra, a površina 7,09 hektara. Iako državno preduzeće za upravljanje morskim dobrom ima primarnu nadležnost nad ovim teritorijama, lokalna samouprava ima određene ingerencije i uloge u upravljanju morskim dobrom. Opština Tivat, kao nosilac lokalne vlasti, ima odgovornost da razvija prostorne planove, donosi odluke o urbanističkom razvoju, reguliše izgradnju objekata i infrastrukture, kao i da sprovodi mjere zaštite životne sredine. Međutim, granice ovih nadležnosti često su nejasne, što može dovesti do konflikata i nesporazuma između lokalnih i centralnih organa – saopštio je Marković.
On je naveo da je u cilju prevazilaženja izazova i unapređenja upravljanja morskim dobrom u Opštini Tivat, potrebno razmotriti alternativne koncepte i modele upravljanja koji će omogućiti efikasniju koordinaciju i saradnju između svih relevantnih aktera.
– Neophodno je jačanje kapaciteta lokalnih organa za efikasno upravljanje morskim dobrom, uključujući obuku osoblja, poboljšanje administrativnih procesa i unapređenje saradnje sa centralnim organima i institucijama. Ovo može doprinijeti smanjenju sukoba nadležnosti i povećanju efikasnosti u donošenju odluka – naveo je Marković.
