Piše: Slobodan Samardžija
Tako je EU nedavno savjetovala svojim građanima, a ima ih oko 450 miliona, da obezbijede zalihe hrane i ostalih potrepština za preživljavanje za barem 72 sata.
"Britanski premijer Kir Starmer i francuski premijer Emanuel Makron najopasniji su političari u svijetu i spremni su da, usled `fantomskog bola` zbog izgubljenih imperija, krizu u Ukrajini podignu na globalni nivo. Dvije zemlje šire militarističku retoriku u Evropskoj uniji koja je stvorena upravo zarad mira na kontinentu", piše švajcarski dnevnik "Veltvohe".
Tokom trogodišnjeg rata u Ukrajini Brisel je Kijevu uputio pomoć vrijednu 132 milijarde eura, a planira da se "otvori" za dodatnih 115 milijardi. Predsjednica Evropske komisije Ursula fon der Lajen traži da evropski izdaci za naoružanje porastu na vrtoglavih 800 milijardi. U međuvremenu, London i Pariz kroz tzv. koaliciju voljnih zagovaraju slanje evropskih oružanih snaga na ukrajinsko bojište.
Odgovor na pitanje otkud tolika agresivnost je jednostavan. Evropska unija je trenutno na staklenim nogama. Ne postoji jedinstvo ni kad je riječ o budućnosti, ni u vezi sa strategijom za dostizanje iste. Istovremeno, niko od aktuelnih vodećih političara nije spreman da na sebe preuzme odgovornost za dosadašnje promašaje, a pogotovo da odgovori na pitanje gdje su nestale sve pomenute pare. Vjerovanje da bi veliki rat kao oblak prekrio sve navedene dileme čini se kao dosta naivno.
Lagodno baškarenje na plodovima koje su donijeli dani kolonijalizma i tehnološke superiornosti nezadrživo se primiče kraju. I što je najgore, postalo je kočnica nezaustavljivim promjenama. Nekadašnja želja za dominacijom preko noći se pretvorila u borbu za sopstveni opstanak.
"Evropa se bliži civilizacijskom samoubistvu", opominje američki potpredsjednik Džej di Vens. Našavši se, praktično, na vjetrometini, zemlje Starog kontinenta kao da pokušavaju da iskustva iz prošlosti primijene na današnja dešavanja, i u tome neminovno gube. Samozvani "centar ljudske civilizacije" umrtvljen je do te mjere da svaki malo jači pojedinačni potres, bilo gdje na planeti, počinje da osjeća kao sopstvenu dramu. I dok su slična dešavanja nekada mogla da budu amortizovana bogatstvom, ugledom, političkom mudrošću, tradicijom… danas sve pomenuto kao da se preselilo na neke druge meridijane.
Gotovo preko noći postalo je vidljivo da je Evropa tokom većeg dijela 20. veka samo pratila Ameriku u njenom globalnom pohodu, ne angažujući se pretjerano, ali štedro sakupljajući sve ono što im je transatlantski predvodnik tako velikodušno prepuštao. Onog trenutka kad su se našli pred zadatkom da sami brinu o sebi, među Evropljanima su počeli da se iskazuju vjekovni animoziteti ugušeni svojevremenom sovjetskom i američkom pobjedom nad nacističkom Njemačkom 1945. Danas, kada su dvije pomenute velike sile (ovog puta Rusija umjesto SSSR-a) shvatile da im je održavanje kakvog-takvog reda na Starom kontinentu postalo nepotreban balast, aveti prošlosti su se probudile.
Već smo pomenuli da je Evropa 21. vijeka stavljena pred dilemu: da li želi da bude nezavisna ili joj više odgovara da se oslanja na moćnije. Ali, ko su danas moćnici? SAD, Rusija, Kina, Indija, Brazil, Turska… Svi pomenuti bili su tokom istorije, s manje ili više uspjeha, na meti evropskih osvajača. Staviti se pod pokroviteljstvo bilo kojeg od navedenih, i bez obzira na ideološku bliskost ili geografsku udaljenost, za današnje evropske lidere značilo bi neku vrstu – kapitulacije. Takav žig čelnicima "civilizacije nad civilizacijama" jednostavno nije prihvatljiv.
I, što je možda i najvažnije, sve pomenute velike zemlje dovele su svoje ekonomije i odbrambene sisteme u stanje samodovoljnosti, sposobne su da prežive i bez obimnih kontakata s drugima. Evropa je od takve pozicije svakim danom sve udaljenija. Odavno se pretvorila u pukog potrošača i drugačija perspektiva joj nije izgledna. A do sada pokradeno bogatstvo uveliko je potrošeno.
Pri svemu pomenutom naš kontinent nije spreman da brine ni o sopstvenom dvorištu. Oslobođen strahova od mogućih spoljnih zavojevača, zaboravio je gdje se nalazi, koje su mu granice, šta sve posjeduje. Balkan, na kojem smo i mi smješteni, najbolji je dokaz za ovu tvrdnju. Ovaj prostor kao da služi za međusobna razračunavanja Njemaca, Francuza, Engleza... Kao i tokom dosadašnje istorije. U evropske okvire primaju se samo oni od kojih može da se izvuče bilo kakva korist. I dok može. Primjer je Mađarska.
Gdje je izlaz? Kako kontinent koji je na društvenoj i svakoj drugoj vjetrometini, bez sopstvenih energetskih i drugih sirovina, pod pritiskom neevropskog znanja i tehnologije, bez iole relevantne odbrambene sposobnosti, na samoj ivici međusobnih svađa, birokratski vođen od "briselskih namještenika"… suprotstaviti državama koje imaju jasnu viziju za narednih barem 50 godina? I nedavna predizborna dešavanja u Sjedinjenim Američkim Državama na najbolji način su pokazala svu perifernost evropske politike.
Onog trenutka kada bilo koja zemlja ili narod pokušaju da pronađu sopstveni put u budućnost, i bez narušavanja suvereniteta drugih, dižu se kuka i motika. Za Evropsku uniju sve što postoji van nje oduvijek je posmatrano samo kao otvoreno lovište. Kako sada izgleda, lovočuvari su počeli da rade svoj posao.
politika. rs
(Autor je novinar "Politike" u penziji)
Mišljenja objavljena u tekstovima autora nisu nužno i stavovi redakcije „Dana"
