Pogledajmo pet najvećih industrijskih giganata, šta su proizvodili, koliko su ljudi zapošljavali i zašto su nestali s tržišta.
1. Jugoslovenska brodogradilišta - kraljevi brodogradnje
Brodogradilišta u Splitu, Rijeci i Puli bila su simbol industrijskog potencijala Jugoslavije. Proizvodili su putničke, teretne i specijalne brodove, koji su se izvozili u SAD, Zapadnu Evropu i Bliski istok. Sa 20.000–30.000 zaposlenih u pojedinim brodogradilištima, posjedovali su dokove, montažne i strojarske pogone. Propast je došla zbog visokih troškova proizvodnje, zastarjelih tehnologija i konkurencije iz Azije tokom 80-ih i 90-ih.
2. Rade Končar - elektro i energetski gigant
Zagrebačka kompanija Rade Končar proizvodila je električne uređaje, transformatorе, industrijsku opremu i električne mašine. Sa 10.000-15.000 zaposlenih, imala je fabrike, istraživačke centre i široku distributivnu mrežu. Njihovi proizvodi izvozeni su u Istočnu i Zapadnu Evropu, Bliski istok i Sovjetski Savez. Propast je nastupila zbog zastarjele tehnologije, otvorenog tržišta 1990-ih i privatizacije koja nije uspjela da zadrži prethodni domet.
3. Energoinvest - energetski i inženjerski lider
Sarajevski gigant Energoinvest bio je ključni izvozni partner u Africi, Bliskom istoku i Sovjetskom Savezu, pružajući električne instalacije i infrastrukturne projekte. Sa 20.000–25.000 zaposlenih, kompanija je imala projektne kancelarije, montažu i proizvodnju opreme. Rat 1992–1995. razorio je proizvodne pogone i tržišta, što je dovelo do dezintegracije u manje firme.
4. IMT - snaga poljoprivrede
Industrija mašina i traktora (IMT) iz Beograda proizvodila je traktore, poljoprivredne mašine i industrijsku opremu. Sa 10.000-15.000 zaposlenih, posjedovala je fabrike za montažu, djelove i istraživačke laboratorije. Propast je nastupila zbog zastarjele proizvodnje, neefikasnog upravljanja i neuspješne privatizacije u 2000-ima.
5. Prvomajska – tekstilna legenda
Zagrebačka Prvomajska proizvodila je konfekciju, odjeću i uniforme, izvozeći ih u Zapadnu Evropu i SAD tokom 70-ih i 80-ih. Sa 15.000-20.000 zaposlenih, imala je fabrike, dizajn studije i prodajne salone. Nakon 1990-ih, otvaranje tržišta i jeftinija azijska konkurencija doveli su do privatizacije i smanjenja tržišnog udjela.
Ove kompanije su bile stubovi jugoslovenske ekonomije, zapošljavale desetine hiljada ljudi i donosile značajne devize kroz izvoz.
Njihova propast povezana je sa zastarjelim tehnologijama, otvorenim tržištem, privatizacijom i ratovima, ali njihov uticaj na industrijski razvoj Jugoslavije ostaje neizbrisiv, prenosi Telegraf.
