Turska obilježava stogodišnjicu osnivanja republike, čije temelje je udario veliki reformator Mustafa Kemal Ataturk, piše Politika.
Sada počinje „turski vijek” – ističu u Ankari, dok u vladajućoj Partiji pravde i razvoja (AKP), koja je na vlasti dvije decenije, pojedinci to doživljavaju kao „Erdoganov vijek”.
Erdogan je u posljednjih dvadeset godina, koliko je na čelnim pozicijama u zemlji, prošao put od radikalnog islamiste do konzervativca, koji je očigledno konačno shvatio da se točak istorije ne može vratiti u srednji vijek.
Turska je baš na današnji dan obilježila vijek postojanja republike, koji su, svaka na svoj način, obilježile dvije ličnosti – Ataturk i Erdogan, koji je već na vlasti dvije decenije.
Hiljade ljudi, kao i ranijih godina, i ovog puta će obići mauzolej na Anitkabiru u Ankari, gdje je vječni počinak našao osnivač republike.
Među njima je poslednjih godina primjetno mnoštvo mladih, koje ne interesuju mnogo islamizam i sekularizam. Oni hoće da žive rasterećeno kao njihovi vršnjaci u Stokholmu, Parizu, Rimu ili Londonu.
Manji skupovi najavljuju se i u drugim mjestima na kojima će biti odata pošta Ataturku. Posebna svečanost najavljuje se u Izmiru, gdje je Ataturk prije sto godina povukao „revolucionarni potez”: osnovao prvu visoku školu za žene, koje su do tada bitisale kao robinje iza četiri zida.
Proslavi je ove godine prethodio incident koji ima političke dimenzije. To se dešavalo i ranije, pošto Ataturku jedni aplaudiraju, drugi zvižde, a treći ćutke prelaze preko tog datuma, pogotovo zbog njegovih reformi koje su označile kraj Otomanske imperije.
Turska platforma „Dizni plus” iznenada je odustala od emitovanja pompezno najavljenog serijala u šest nastavaka pod nazivom „Ataturk” (Otac Turaka). Ta odluka uslijedila je posle protesta uticajnog Jermenskog nacionalnog komiteta u Americi, koji je tražio otkazivanje serije zbog turskog progona Jermena u kojima je učestvovao i Ataturk. Tada je, tvrde, na prostorima Anadolije stradalo milion i po pripadnika tog naroda, što u Turskoj uporno opovrgavaju.
„TV mreža je poklekla pod pritiskom iz Amerike. Takav stav predstavlja nepoštovanje vrijednosti Republike Turske i našeg naroda. Jermenska mreža u SAD koristi istorijske događaje kako bi spriječila normalizaciju odnosa između Ankare i Jerevana”, ističu u Erdoganovom AKP.
Na kraju je pronađeno kompromisno rešenje: serijal je preuzeo kanal „Foks” i biće prikazan u dva dijela, na televiziji i u bioskopima.
Posle rata za nezavisnost protiv velikih sila (Engleske, Francuske kao i Grčke), koji je počeo 1916, Ataturk je udario granične međe današnje Turske, koja je posle raspada Osmanske imperije u jednom trenutku zbog igara velikih sila bila svedena na Anadoliju. To mu ne spore ni islamisti.
Kao sekularista, on je posle toga pokrenuo reforme kakve se ne pamte u islamskom svijetu: ukinuo je vjersko pravo i uveo moderno evropsko zakonodavstvo, izjednačio je prava muškaraca i žena, ukinuo je arapsko pismo i uveo latinicu, zabranio je nošenje fesova i feredža, a i nemilosrdno se obračunavao s protivnicima reformi.
Ataturk je bio na vlasti petnaest godina, sve do smrti 1938.
„Čovek je kao pojedinac osuđen da umre, ali njegovo djelo ne pripada samo njemu, nego generacijama koje dolaze. Republika će ostati da živi i posle mene. Uvijek”, bile su posljednje riječi koji su tmurnog novembarskog jutra kad je preminuo zabilježio njegovi najbliži prijatelji.
Kad je 2001. godine osnovao konzervativnu Partiju pravde i razvoja Erdogan je izjavio: „Hvala Alahu, na kraju smo uspeli. Od ovog trenutka u političkom životu Turske ništa više neće biti isto kao što je bilo.”
Erdogan je političku karijeru započeo u okviru fundamentalističke Partije prosperiteta (REFAH), koja je pokušala da vrati zemlju u sultanat. U tome je moćna armija zaustavila vojnim udarom, stranka je zabranjena, a njen lider Nedžmetin Erbakan završio je iza rešetaka.
Pod plaštom borbe za veća prava žena, Erdogan je vratio feredže u državne ustanove i univerzitete, a otvorio je i hiljade vjerskih škola i džamija širom zemlje.
