Njegovo djelo ostaje relevantno i moćno, podsjećajući nas koliko književnost može biti sredstvo otpora, razumijevanja i duhovne slobode.

Mario Vargas Ljosa je rođen 28. marta 1936. godine u gradu Arekipa, u Peruu. Njegov život i književna karijera obilježeni su bogatim iskustvima, političkim angažmanom i neprekidnim preispitivanjem stvarnosti kroz književnost. Osvojio je Nobelovu nagradu za književnost 2010. godine, a njegovo stvaralaštvo ostaje jedno od najvažnijih u okviru hispanoameričke književnosti.

Ljosa je potekao iz složene porodične situacije. Njegovi roditelji su se razdvojili prije njegovog rođenja, pa je djetinjstvo proveo u Boliviji, živeći sa majkom i njenim roditeljima. Kasnije se vratio u Peru, gdje se susreo sa ocem, što je bio susret koji će ostaviti dubok trag u njegovom privatnom životu i književnosti. Studirao je književnost i pravo na Nacionalnom univerzitetu San Marcos u Limi, a zatim i na Univerzitetu Complutense u Madridu.

U ranim godinama karijere, Ljosa se bavio novinarstvom i književnom kritikom, a radio je i kao profesor u Evropi i Sjedinjenim Državama. Njegovo prvo značajno književno djelo, „Grad i psi“ (La ciudad y los perros, 1963), donelo mu je međunarodnu slavu. Roman, koji prikazuje brutalnost i represiju u vojnoj akademiji u Limi, izazvao je skandal u Peruu i simbolično označio početak takozvanog „latinoameričkog booma“, književnog pokreta u kojem su učestvovali i drugi velikani poput Gabriela Garsije Markesa, Carlosa Fuentesa i Julia Cortázara.

Preminuo nobelovac Mario Vargas Ljosa

Njegova naredna dijela, poput „Zelena kuća“ (La casa verde, 1966) i „Razgovor u Katedrali“ (Conversación en la Catedral, 1969), potvrdila su njegov status kao pisca duboke narativne složenosti i političke oštrine. Ljosa je kroz romane secirao društvene, političke i moralne krize Latinske Amerike, ali i univerzalne teme moći, slobode, korupcije i ljudske prirode.

Godine 1990, Vargas Ljosa je odlučio da se aktivno uključi u politiku i kandidovao se za predsjednika Perua kao predstavnik desnog centra. Njegova kampanja se zalagala za tržišne reforme i borbu protiv populizma i autoritarizma, ali je izgubio izbore od Alberta Fujimorija. Ovo iskustvo ga je razočaralo i odvelo nazad književnosti, iako je ostao aktivan kao politički komentator i esejista.

Nakon izbora, preselio se u Španiju i dobio špansko državljanstvo. Ipak, Peru nikada nije prestao da bude centralna tema njegove književnosti. Ljosa je ostao plodan autor i u kasnijim decenijama, pišući romane, eseje, memoare i članke. Njegovo djelo „San kelta“ (El sueño del celta, 2010), koje istražuje život diplomate i borca za ljudska prava Rodžera Kejsmenta, objavljeno je iste godine kada je primio Nobelovu nagradu.

Nobelov komitet je tom prilikom istakao njegovu „kartografiju struktura moći i oštre slike otpora, pobune i poraza pojedinca“.

Pored književnosti i politike, Ljosa je poznat i po bogatom eseističkom radu, gdje se bavi ne samo književnim temama, već i filozofijom, društvom, umjetnošću i savremenim izazovima demokratije. Njegova proza se odlikuje razrađenom narativnom strukturom, često nelinearnim pripovedanjem i dubokim psihološkim uvidima u likove.

Ljosa je tokom života često mijenjao stavove, što je izazivalo kontroverze, ali i pokazivalo njegovu intelektualnu hrabrost. Od mladalačkog ljevičarstva i simpatija prema kubanskoj revoluciji, evoluirao je u zagovornika liberalne demokratije i kritičara autoritarnih režima – bez obzira na ideološki predznak.