Prema Prostorno-urbanističkom planu Podgorice (PUP) koji važi do 2025. godine novo groblje sa više hiljada grobnih mjesta i svim sadržajima od krematorijuma do rozarijuma trebalo je da se gradi u Kokotima. Gradiće se međutim, na Ćemovskom polju, u okviru DUP- a Servisno skladišna zona sa ranžirnom stanicom iako taj plan takav objekat ne prepoznaje. Dakle, groblja na Ćemovskom polju nema ni u PUP-u ni u DUP-u, ali je Skupština Glavnog grada izglasala lokaciju na osnovu predloga gradonačelnika Ivana Vukovića koji se pravno oslonio na Odluku o postavljanju, građenju i uklanjanju lokalnih objekata od opšteg interesa na teritoriji Glavnog grada.

Urbanisti nijesu vidjeli groblje na Ćemovskom, između ostalog, jer je polje zona vodoizvorišta. Prema opštepoznatim podacima na polju se podzemne vode nalaze već na dubini od 10 metara, a radi se o akumulacijama koje čine podzemno jezero. Gradsko vodoizvorište sa 5 bunara „Ćemovsko polje” je kod fudbalskog kampa, a groblje će biti kod Zetatransa. Zone zaštite izvorišta se mjere hektarima prva je 28,5, druga 635 i treća 3.360.

Postoji i pravilnik kojim država propisuje šta se smije, a šta ne raditi u zonama zaštite.

Prema idejnom rješenju groblje će u prvoj fazi imati 5.426 grobnih mjesta, a ukopnih 11.715. Pripremni radovi su počeli. Preduzeće Pogrebne usluge, kao nosioci projekta, su naručili i dobili Elaborat o procjeni uticaja na životnu sredinu. Opšti zaključak dokumenta je da se u toku eksploatacije objekta ne mogu očekivati značajni uticaji na kvalitet vazduha, vode i zemljišta. Konstatuju i kretanje podzemnih voda prema jugu te da se lokacija objekta nalazi nizvodno od svih vodoizvorišta, a među njim pominju „Ćemovsko polje”, Milješ i Dinošu. Međutim, obrađivač elaborata je, kako pišu, imao teškoće oko analize kvaliteta nekih segmenata životne sredine, pošto tih podataka za lokaciju nema, pa su korišćeni podaci za šire okruženje- Podgoricu. U dokumentu su recimo, grafički prikazi karte stare više decenija, a Podgorica nosi naziv Titograd.

Vuk Iković, Organizacija KOD, kaže da elaborat ne daje mjere zaštite smanjenja negativnog uticaja tokom održavanja grobnih mjesta, a u cilju da patogene bakterije (koje nastaju razlaganjem posmrtnih ostataka) ne bi ugrozile pitku vodu.

– Tačno je da elaborat razmatra uticaj fekalnih voda koje će nastajati radom groblja ali ne razmatra uticaj procjednih voda koje će sadržati opasane bakterije i gljivice što je ključni i mnogo veći problem. Vode su osnovni dio na koji treba da se fokusira elaborat ali to izostaje. Zapravo elaborat navodi podatke o vodama Crne Gore, bez fokusa na vode Ćemovskog polja. Zato ovaj elaborat nije urađen u skladu sa zakonom i ne ispunjava uslove za izdavanje saglasnosti - kaže Vuk Iković.

Da je polje u zoni izvorišta potvrda je potez resornog ministarstva iz 2018. godine kada je gradonačelniku Podgorice vraćena na korekciju LSL Servisno skladišna zona uz jugoistočnu obilaznicu jer nije zatražena saglasnost Uprave za vode obzirom da plan pokriva Ćemovsko polje u drugoj zoni zaštite vodoizvorišta. To je plan za prostor značajno dalje od vodoizvorišta nego što je parcela za groblje.

Grafički prikaz zona zaštite vodoizvorišta iz PUP-a

-Arhiva

Na pitanja upućena Glavnom gradu da li u hijerarhiji planske dokumentacije postoji lokalni plan koji je višeg reda u odnosu na PUP Podgorica i da li postoji obaveza usklađenosti ostalih planova sa PUP-om iz Sekretarijata za planiranje prostora i održivi razvoj su saopštili da je određivanje lokacije za gradsko groblje izvršeno saglasno važećim zakonskim i podzakonskim aktima koji uređuju oblast planiranja prostora i izgradnje objekata. Pitali smo i na koji način se za prostor pokriven važećim detaljnim planovima može donijeti odluka za određivanja lokacije sa elementima UTU.

– Izgradnja lokalnih objekata od opšteg interesa spada u grupu poslova od neposrednog interesa za lokalno stanovništvo. Procedura određivanja lokacije i izdavanja odobrenja za izgradnju lokalnih objekata od opšteg interesa propisana je Odlukom o postavljanju, građenju i uklanjanju lokalnih objekata od opšteg interesa na teritoriji Glavnog grada Podgorica, koja je u primjeni od 2014. godine. Zakonom o planiranju prostora i izgradnji objekata predviđeno je da se propisi za lokalne objekte od opšteg interesa primjenjuju do donošenja plana generalne regulacije Crne Gore, a među tipovima objekata za koje važi primjena ovih propisa su navedena i gradska groblja - navode iz Sekretarijata.

Na pitanje da li se sa aspekta pravničke i urbanističke struke pod zloupotrebom zakona može svesti činjenica da je suprotno rješenjima PUP-a i DUP-a Servisno skladišna zona sa ranžirnom stanicom, a na osnovu odluke organa Glavnog grada, određena lokacija za novo groblje kažu da „navedena Odluka izrađena je po modelu odluke koji je sačinila Zajednica opština Crne Gore, u saradnji sa nadležnim državnim organima”. Naveli su i da je shodno zakonu za projekat izgradnje groblja sproveden postupak procjene uticaja na životnu sredinu i da je kompletna dokumentacija javna i dostupna na sajtu Glavnog grada.

U PUP-u Podgorica je data ilustracija „Ćemovsko polje - zone zaštite“, koju „Dan“ objavljuje, gdje je navedeno da je neposredna zona zaštite - zona 1 vlasništvo Vodovoda, a zone 2 i 3 u vlasništvu Grada ili privatnom. U Pravilniku o određivanju i održavanju zona i pojaseva sanitarne zaštite izvorišta i ograničenjima u tim zonama, pojašnjava se način određivanja zona zaštita, izvorišta i mjere zaštite. Tako je zoni 2 zaštite zabranjena izgradnja objekata, a naročito izgradnja groblja, odnosno proširenje postojećeg.

Koja teritorija je pod zonama i pojasom sanitarne zaštite vodoizvorišta „Ćemovsko polje“ te koja ograničenja tu važe bila su naša pitanja za preduzeće Vodovod. Tražili smo i grafički prikaz koji nijesmo dobili. Iz Vodovoda su objasnili da zone imaju za cilj da spriječe mogućnost slučajnog ili namjernog zagađivanja podzemnih voda, kroz vodozahvate i otklanjanje mogućnosti pojave žarišta zagađenja u slivu i drugih uticaja, koji mogu nepovoljno djelovati na zdravstvenu ispravnost vode za piće. Navode da je Zakonom o vodama predviđeno je da se oko izvorišta uspostave tri zone sanitarne zaštite: Zona strogog režima zaštite -I zona zaštite (zona neposredne zaštite); Zona ograničenog režima zaštite -II zona zaštite (uža zona zaštite) i Zona nadzora -III zona zaštite (šira zona zaštite). – Površina I zone iznosi 28,5 ha. Druga zona zaštite određuje se radi smanjenja rizika od hemijskog, mikrobiološkog i drugog mogućeg zagađenja podzemnih voda i drugih štetnih uticaja, koji se mogu pojaviti na izvorištu, njena površina je 635 ha. Šira zona zaštite određuje se radi smanjenja rizika od zagađenja podzemnih voda teško razgradljivim, radioaktivnim i hemijskim materijama. Njena površina je 3.360 ha- navode iz Vodovoda. Na pitanje da li gradnja groblja na Ćemovskomu može ugroziti izdane južno od groblja odgovoreno je o stanju sjeverno.

– Gradnja groblja na Ćemovskom polju ne može uticati na kvalitet vode 5 bunara koji čine vodozahvat „Ćemovsko polje“ i isti se nalaze sjeverno od lokacije planiranog groblja - navode iz Vodovoda.

Na Ćemovskom polju već na dubini od oko 10 metara ispod zemlje možemo naići na podzemne vode, radi se o vodenim akumulacijama koje su sastavni dio velikog podzemnog jezera na kojem leži Podgorica, a za koje se pretpostavlja da je veličine Skadarskog jezera, kaže Vuk Iković.

– Promjena korišćenja zemljišta i mogućnost prolaska opasnih materija u podzemno jezero može da učini vodu nepitkom, bez obzira u kom pravcu se drenira voda, a to je definisano prilivom i visinom podzemnih voda - navodi Iković.

Ćemovsko je polje u kršu, a to su vrlo osjetljivi ekosistemi, pa sve što se dešava na površini odražava se na podzemlje, kaže on.

Istraživanja dokazuju da vode u blizini groblja postaju neupotrebljive.

– Tokom povećanih padavina, bakterije i gljive nastale truljenjem posmrtnih ostaka dolaze do vodotoka. Ove bakterije se razmnožavaju velikom brzinom i zato groblje ne smije biti u kontaktu sa površinskom i podzemnom vodom. Ovdje se ne radi samo o uticaju na vodoizvorište „Ćemovsko polje” već i na vode koje se ne zahvataju za potrebe gradskog vodovoda, a koje se u budućnosti mogu koristiti za napajanje grada - kaže Iković.

Ćemovsko polje je čak predloženo da bude Emerald područje.

– Znači da ima veliku međunarodnu biološku-biodiverzitetsku vrijednost. To je jedina stepa u Crnoj Gori i takva treba da ostane - navodi Iković.