Knjiga poznatog srpskog istoričara dr Petra Ristanovića "Kosovsko pitanje 1974-1989", osim što korišćenjem prvorazrednih istorijskih izvora rasvjetljava značajni period jugoslovenske prošlosti, a time i kosovskih dešavanja, omugućava svima, uključujući tu i obične čitaoce, da sa današnje distance, bolje shvate i razumiju neke od događaja, čije posljedice i dalje opterećuju život naših prostora. Ovo obimno naučno djelo, tačnije njegovo drugo izdanje, koje smo već koristili na ovom mjestu, objavili su 2020. godine "Prometej" iz Novog Sada i "Informatika" iz Beograda, a o njegovom značaju i vrijednosti, govori i nagrada "Đorđe Jelinić" Arhiva Srbije za 2019. godinu, koju je knjiga dobila te godine. Ovog puta, iz nje ćemo prenijeti dio poglavlja "Jugoslavija i Srbija tokom sedamdesetih", koje otkriva "važne zakonitosti bez kojih je nemoguće pravilno tumačanje odnosa u Jugoslaviji tokom njene posljednje dvije decenije".

Dr Petar Ristanović je rođen 1985. u Podgorici. Djetinjstvo je proveo u Užicu, gdje je završio osnovnu školu i gimnaziju. Osnovne i master akademske studije istorije završio je na Filozofskom fakultetu u Beogradu, gdje je 2018. i doktorirao sa disertacijom: "Srpska intelektualna elita i kosovsko pitanje 1974-1989", za koju je dobio nagradu "Gavrilo Princip", izdavačkih kuća "Prosveta i ‘‘Princip". Zaposlen je u Institutu za srpsku kulturu Priština-Leposavić. Pored ove objavio je i knjigu "Iluzija moći. Srpski kritički intelektualci i komunistički režim" i više naučnih radova u Srbiji i inostranstvu.

                                                 ***

U sjećanjima stanovnika nekadašnje Jugoslavije o sedamdesetim se često govori kao o "zlatnim godinama". Međunarodni ugled države i njenog lidera, Josipa Broza Tita, bio je na vrhuncu. U vremenu kada je sa obije strane Gvozdene zavjese dolazilo do tenzija i masovnih protesta (rasni i antiratni protesti u SAD, etnički i vjerski sukobi u Sjevernoj Irskoj, učestali teroristički napadi u Španiji i Njemačkoj, studentski nemiri širom Zapadne Evrope, Praško proljeće u Češkoj) jugoslovenski sistem se činio kao uspješna alternativa manama kapitalističkih društava na Zapadu i komunističkih na Istoku. Jugoslovenska radnička klasa je konačno osjetila pozitivne rezultate dvije i po decenije poslijeratnog razvoja. Državni projekat masovne stanogradnje omogućio je mnogima da riješe stambeno pitanje, kupovani su prvi automobili, a tokom turističkih odlazaka u susjedne zemlje Istočne Evrope Jugosloveni su po prvi put imali priliku da osjete lagodnost trošenja kakvu su do tada samo viđali kod sve brojnijih zapadnoevropskih turista na Jadranu. Tokom sedamdesetih je izgrađen najveći broj velikih infrastrukturnih projekata širom Jugoslavije, u zamahu gradnje kakav u državama nastalim na njenim razvalinama nikada više nije ponovljen. Bilo je, naravno, i problema. Jugoslavija je i dalje bila daleko od nivoa razvoja zapadnoevropskih država, sa ogromnim problemom nezaposlenosti koji je rešavan masovnim odlascima radnika na "privremeni rad" u inostranstvo. Svakodnevni život je bio daleko od lagodnog, ali su dvije sumorne decenije koje su uslijedile u pamćenju ljudi inače sklonom idealizaciji prošlosti (i mladosti) većinom ostavile samo ono lijepo.

"Zlatne godine" su imale i svoje naličje. Korijen jugoslovenskih problema koji su izbili na površinu tokom osamdesetih posijan je u deceniji stabilnosti i prosperiteta. Sredinom sedamdesetih, usvajanjem Ustava SFRJ 1974. i Zakona u udruženom radu (ZUR) 1976. godine, okončano je deceniju dugo preoblikovanje jugoslovenske federacije.

PRIREDIO: MILADIN VELjKOVIĆ

(NASTAVIĆE SE)