Akademski život u Parizu bio je dosta razvijen, jer je Sorbona, pored duge tradicije, bio univerzitet na kom su predavali najeminentniji profesori, i gdje su pored najboljih francuskih studenata, studirali i oni koji su dolazili iz različitih krajeva svijeta. Predavanja pojedinih profesora bila su veoma popularna tako da su na njih pored regularnih dolazili i "slobodni studenti", tačnije oni koji su već negdje drugdje završili svoje studije, ali i ostalo građanstvo. Jovan Ristić je u Parizu prispio neposredno nakon što je i jedan od posljednjih direktnih rezultata revolucije iz 1848. godine bio poništen. Naime, 1852. dotadašnji predsjednik francuske republike i sinovac Napoleona Bonaparte, proglašen je za cara kao Napoleon III, čime je Francuska ponovo postala carevina. To je sasvim sigurno ostavilo nepovoljan utisak među onim blagodejancima koji su 1848. godine sa oduševljenjem slušali vijesti o događajima u francuskoj prestonici. Milivoj Petrović Blaznavac, tada polaznik Artiljerijske škole u Parizu, pisao je Vuku Stefanoviću Karadžiću januara 1852. iz Pariza o nedemokratskoj atmosferi, kako se tri riječi "sloboda, jedinstvo i bratstvo" ukidaju, te kako se polako zakida sloboda u svim sferama. I Ristić je proglašenje "čeda revolucije" Napoleona III za cara vidio kao "uzurpaciju", ali i da je tim činom Francuska dobila "onu izvanjsku vrijednost, koju danas ni Prajska ni Austrija nema". [...]
Da su nadležne institucije Kneževine imale velika očekivanja od blagodejanca Ristića, te da su cijenile njegov rad, pokazuju i zadaci koje je dobio tokom boravka u Parizu. Ristić je još u pismu gdje je tražio da se preseli u Pariz saopštio da ima namjeru da u bibliotekama potraži literaturu i rukopise koji su vezani za noviju i srednjovjekovnu srpsku istoriju. Na osnovu saznanja koje je Društvo srpske slovesnosti dobilo od Františeka Palackog, da se u carskoj biblioteci u Parizu čuvaju žitija srpskih svetitelja iz 13. vijeka, Jovan Ristić je bio zamoljen da pomenute navode ispita, te da o tome pošalje izvještaj. Srpski pitomac se veoma rado odazvao pozivu. Na osnovu istraživanja napisao je Društvu izvještaj gdje taksativno navodi rukopise "koji su od domaćeg ognjišta otrgnuti", među kojima se nalaze žitija i crkvene besjede Svetih Otaca. Ristić je Društvu podnio i izvještaj gdje nabraja rukopise evropskih putopisaca koji su prolazili kroz Srbiju. Najznačajniji do koga je došao bio je putopis Bertrandona de la Brokijera iz 1432. i 1433. godine. Ristić je takođe, imao namjeru da u Ministarstvu spoljnih poslova Francuske dođe do dokumenata koji su se ticali početka 19. vijeka, i koji su se odnosili na Prvi i Drugi srpski ustanak. S obzirom na malu vremensku distancu njihovo korišćenje mu nije odobreno. [...]
Pred kraj boravka u Parizu, Ristić je Ministarstvu prosvjete marta 1854. pisao da bi za njega kao istoričara bilo korisno da prije povratka u Srbiju provede i mjesec dana u Pragu. Tu je planirao da izučava slovensku istoriju, te da se upozna sa djelima koja se nalaze u praškoj biblioteci. Njegova želja je bila da nakon boravka na njemačkim univerzitetima, odlaskom u Prag stekne uravnoteženija znanja o istoriji Slovena. I ova Ristićeva namjera je odobrena te je jun mesec 1854. proveo u Pragu.
U jednom opštem osvrtu na svoj gotovo petogodišnji boravak u inostranstvu, Jovan Ristić je istakao da nije propustio nijednu priliku da se usavrši i da se na što bolji način pripremi za istoričara i profesora istorije. Najbolji pokazatelj toga, kako je marta 1854. pisao Ministarstvu prosvjete, njegova su svjedočanstva i književna djela koja je napisao u toku svog bavljenja na strani. U tom smislu istakao je da mu nije nedostajalo ni truda ni revnosti ni dobro volje.
PRIREDIO: MILADIN VELjKOVIĆ
(KRAJ)
