Nakon završenog Drugog svjetskog rata i formiranja Vlade DFJ nametnulo se pitanja federacije sa "bratskim državama" s jedne strane, i pitanje granica države sa svojim susjedima, s druge strane. Srbiji je bila nametnuta krivica zbog pokreta Dragoljuba Mihailovića i od nje se očekivalo da iskupi taj grijeh i da najveći doprinos u okupljanju "bratskih naroda". Sporove oko razgraničenja nova država je imala skoro sa svim svojim susjedima. Pitanje razgraničenja sa Makedonijom došlo je ubrzo ponovo na red. Negodovanje srpskog stanovništva i organa KPJ izazvala je namjera Makedonaca da se razgraničenje sa srpskom teritorijom postavi kod sela Ristovca, gdje se nalazila državna granica sa Turskom prije početka Balkanskih ratova. Okružni narodnooslobodilački odbor Vranja u januaru 1945. godine poslao je svog sekretara Aleksandra Trajkovića na razgovore u srpsku vladu. Predsjednik Vlade Blagoje Nešković tada je ponovo pokrenuo pitanje razgraničenja kod Vrhovnog štaba i Josipa Broza. Detalji tih razgovora nijesu poznati, ali je ubrzo potom srpska delegacija u koju su ušli Svetozar Vukmanović Tempo, Dobrivoje Radosavljević i Milentije Popović pregovarala sa delegacijom Makedonije tokom dvodnevnog boravka u Vranju. Po povratku u Beograd, granica sa Makedonijom zvanično je bila postavljena onde gdje je i sada, kod sela Tabanovaca, blizu Kumanova.

Februara 1947. godine potpisani su mirovni ugovori sa Italijom, Rumunijom, Finskom, Mađarskom i Bugarskom. Granice prema Mađarskoj su riješene tako što je ona morala da plati reparacije od 50 miliona dolara, a granice su vraćene na stanje od 1. januara 1938. godine. U Ministarstvu za kolonizaciju DFJ (ministar Sreten Vukosaljević) javila se ideja da se Mađari nastanjeni u pograničnim srezovima (bačkotopolski, senćanski, somborski, starobečejski) isele u Mađarsku, a da se 20.000 Hrvata i 6.500 Srba iz Mađarske na osnovu te razmjene vrate u zemlju. Time bi se ostvarila veća etnička homogenost u pograničnim srezovima, a i olakšao proces agrarne reforme (bezemljaši mađarskog porijekla, kojih je bilo oko 100.000, više ne bi bili zainteresovani za podjelu zemlje). Blagoje Nešković se takođe zalagao za ovo rješenje: "Mi u rukovodstvu Srbije bili smo za to da se iz Vojvodine protjeraju Mađari u Mađarsku, a da se Srbi iz Mađarske nasele u Vojvodini, kao što smo uradili sa Njemcima. Radi toga su tada u Beograd došli Rakoši i Farkaš i razgovarali sa Brozom. Kad mi je Broz rekao da ne treba protjerivati Mađare iz Vojvodine, ja sam protiv toga protestovao kod Broza odmah pošto mi je to saopštio. Sve su ovo bili povodi da protiv mene budu Broz i ljudi oko njega, opet bez ikakvog razloga". U istom ministarstvu postojali su predlozi da se jedan broj srezova u sjevernoj Bačkoj i Banatu (Kanjiža, Horgoš, Senta pa sve do Mokrina) ustupe Mađarskoj uz obavezu da tu primi još 200. 000 Mađara iz Vojvodine, čime bi preostali dio bio etnički čistiji, ali ovakvi predlozi nijesu razmatrani na ozbiljnijem državnom nivou. [..]

Blagoje Nešković je pitanje Vojvodine istakao kao posebno u svom referatu podnijetom Narodnoj skupštini. Na samom početku on je podsjetio na saradnju sa okupatorom koju su imale određene nacionalne grupe, misleći prvenstveno na Njemce, Hrvate i Mađare. Jedan od zadataka komunističke vlasti bio je da pokuša da izmiri nacionalne netrpeljivosti i uključi što više narodnosti u svoj pokret. Blagoje Nešković je u svom govoru podvukao značaj Srba iz Vojvodine u razvoju komunističkog pokreta i njihovog doprinosa oslobođenju. Govor Blagoja Neškovića ukazuje da je bio svjestan nepovoljne pozicije Srba u Vojvodini za vrijeme rata i terora koji su pretrpjeli prvenstveno od okupatora, ali i pripadnika njemačke, mađarske i hrvatske nacionalne manjine, koja je najvećim dijelom sarađivala i pomagala u tome. Govoreći o situaciji u Vojvodini on je na momente kontradiktoran i stiče se utisak da je stalno u procjepu. Kao Srbin saosjećao je sa sudbinom Srba u Vojvodini u toku rata, bio je svjestan zločina koji su nad njima počinjeni, i zbog toga je smatrao razumljivim njihovo nepovjerenje i netrpeljivost prema ostalim nacionalnostima i smatrao ga je djelimično opravdanim. Ipak, u skladu sa politikom nacionalnog pomirenja, linijom koju je KPJ sprovodila, on nije bio u mogućnosti da slobodno i otvoreno izrazi svoje nacionalno osjećanje, jer je na taj način vrlo lako mogao biti optužen za širenje "velikosrpstva".

Priredio:

MILADIN VELjKOVIĆ

(Nastaviće se)