Sukob između Sovjetskog Saveza i Jugoslavije 1948. godine, odnosno dilema – da li prihvatiti Rezoluciju Informbiora ili se izjasniti protiv nje – zapljusnula je te godine i Bosnu i Hercegovinu, a "situacija unutar najužeg bosanskohercegovačkog partijskog vođstva poprimila je karakter ozbiljnih neslaganja, koja su prijetila da Bosnu i Hercegovinu preplave pristalicama Staljinove unutarpartijske opozicije". Sve to na jedinstven, vrlo dokumentovan i jasan način objasnio je ugledni srpski istoričar doc. dr Draženko Đurović u svoj obimnoj knjizi "Politički odnosi u Bosni i Hercegovini 1945-1958". Uradio je to kroz poglavlje knjige"Informbirovski rascjep u Bosni i Hercegovini (1948-1953)", čiji ćemo jedan dio prenijeti čitaocima u ovom našem feljtonu.
Knjigu "Politički odnosi u Bosni i Hercegovini 1945-1958", koju smo već koristili na ovom mjestu, objavili su 2024. godine Arhiv Republike Srpske i Udruženje arhivskih radnika Republike Srpske iz Banje Luke i Institut istorijskih nauka Univerziteta u Istočnom Sarajevu, a i ovog puta, je koristimo uz odobrenje autora i navedenih izadavača.
Draženko Đurović je rođen 26. oktobra 1986. godine u Sarajevu. Osnovnu školu je završio u Sokocu, a srednjoškolsko obrazovanje stekao u Srpskom Sarajevu. Studirao je na Filozofskom fakultetu Univerziteta u Istočnom Sarajevu, na Katedri za istoriju, gdje je diplomirao 2015. godine. Postdiplomske – master studije pohađao je na Odsijeku za istoriju Filozofskog fakulteta u Beogradu, gdje je 2016. odbranio master rad na temu: "Rogatički i sokolački srez 1945-1949". Januara 2017. godine upisao je doktorske studije istorije na Filozofskom fakultetu Univerziteta u Beogradu, kod mentora prof. dr Ljubodraga Dimića. Doktorsku disertaciju na temu "Politički odnosi u Bosni i Hercegovini 1945-1958"odbranio je maja 2022. godine. Aprila 2023. izabran je u zvanje docenta na Filozofskom fakultetu Univerziteta u Istočnom Sarajevu. Član je Matice srpske od 2024. godine.
***
Bosnu i Hercegovinu u ljeto 1948. godine nije zaobišla politička stvarnost Jugoslavije, a informbirovski lom se u ovoj republici odrazio sa nekoliko značajnih specifičnosti. Odmah poslije objelodanjivanja Rezolucije Informbiroa, kao ni u jednoj drugoj jugoslovenskoj federalnoj jedinici, na svim nivoima partijske i republičke vlasti, pogotovo u Sarajevu, javio se veliki broj komunista koji su prihvatili pojedine kritike Informbiroa, odnosno Sovjetskog Saveza. Većina članova PK KPJ za BiH/CK KP BiH nije se integralno složila sa politikom jugoslovenskog rukovodstva. Njihovi stavovi presudno su uticali na masovna kolebanja u Vladi NR Bosne i Hercegovine, pa su se sa funkcionera na funkcionera širili u sarajevsku partijsku organizaciju, zahvativši gotovo kompletan sastav Mjesnog komiteta KPJ glavnog grada republike, i dobar dio aparata UDB-e za Bosnu i Hercegovinu.
Informisan da razmjere kolebanja u partijskoj organizaciji Bosne i Hercegovine cijelu republiku lako mogu pretvoriti u unutarpartijsku opoziciju, Josip Broz Tito je za 7. jul 1948. zakazao zajedničku sjednicu Politbiroa CK KPJ i PK KPJ za BiH, sa ciljem da razuvjeri bosanskohercegovački partijski vrh i ubijedi ga u pravilnost stavova CK KPJ. Za razliku od nešto kasnije održanog sličnog sastanka sa članovima Pokrajinskog komiteta KPJ za Crnu Goru, jugoslovensko rukovodstvo je uspjelo da "uvjeri" kolebljive Bosance u ispravnost linije CK KPJ. Iako pojedini istoričari naglu promjenu mišljenja partijskog vođstva Bosne i Hercegovine nazivaju "lojalnost uz zavrtanje ruke", činjenica je da su se oni, za razliku od Crnogoraca, iz Beograda u Sarajevo vratili amnestirani i "jedinstvenog stava".
PRIREDIO: MILADIN VELjKOVIĆ
(NASTAVIĆE SE)
