Otkako se pojavila, pa sve do danas, knjiga srpskog istoričara dr Aleksandra Lukića "Jugoslovenska republikanska stranka u političkom životu Kraljevine Jugoslavije (1920-1941)", nesmanjeno zaokuplja pažnju naučne, ali i šire javnosti. Moža bismo najbolje objašnjenje tome našli u riječima prof. dr Aleksandra Životića, jednog od njena tri recenzenta, koji će o ovoj knjizi, između ostalog, zapisati: "...ponuđeni rukopis ima izuzetnu istoriografsku vrijednost koja se ogleda kako u obimu i značaju prikupljenog materijala i prezentovanih događaja i procesa, tako i u širini pristupa tematici jugoslovenske predratne istorije i korpusu pokrenutih pitanja na koja istoriografija za sada nije dala odgovore".

Knjigu "Jugoslovenska republikanska stranka u političkom životu Kraljevine Jugoslavije (1920-1941)", objavio je 2020. godine Institut za noviju istoriju Srbije iz Beograda, na kome je Lukić zaposlen kao viši naučni saradnik. U ranijem feljtonu, iz ove knjige prenijeli smo djelove koji su govorili o republikanskim idejama u Kraljevini Srbiji do 1903. i njihovim nosiocima, i o Samostalnoj radikalnoj stranci i pokušaju proglašenja republike 1903. Ovog puta, uz odobrenje izdavača i saglasnost autora, prenijećemo djelove teksta koji govore o osnivanju i organizovanju Jugoslovenske republikanske stranke 1919-1920. godine.

Dr Aleksandar Lukić je rođen 2. 12. 1985. u Beogradu. Osnovnu školu pohađao je u Kalanjevcima, Kozelju i Ljigu, a gimnaziju u Ljigu. Studije istorije upisao je 2004. godine na Odjeljenju za istoriju Filozofskog fakulteta u Beogradu. Diplomirao je na Katedri za istoriju Jugoslavije februara 2009. godine temom "Ljubomir Stojanović o jugoslovenskoj ideji 1917–1930. godine". Na istoj katedri je 2010. godine odbranio master rad "Osnivanje Jugoslovenske republikanske stranke 1920. godine". Doktorirao je 2018. Radi u Institutu za noviju istoriju Srbije u Beogradu od 2011. godine. U koautorstvu sa Miroslavom Mirom Kojić objavio je monografiju "Učešće 1.300 đaka kaplara u Kolubarskoj bici" (Ljig, 2014).

Dr Aleksandar Lukić

-arhiva

                                                       ***

Tokom 1918. i 1919. u novostvorenoj državi Srba, Hrvata i Slovenaca, a i oko nje, "vrilo je na sve strane". Dio teritorija nove države bile su okupirale Italija i Mađarska. Srpska vojska je u prvo vrijeme vršila i civilne dužnosti, vojnici su bili komandanti mjesta, željezničkih stanica, graničnih odsjeka. Vojska je obezbjeđivala demarkacione linije, osiguravala javne objekte, skladišta, luke, komunikacije. Bila je jedan od ključnih oslonaca održanja nove države u novim, za nju vrlo nepovoljnim okolnostima.

Na zapadu su Kraljevinu SHS ugrožavali Italija i Austrija, tako da je ona morala protiv njih voditi i vojne akcije tokom 1919. godine. U istom periodu Italija je okupirala djelove Dalmacije i Crne Gore i podsticala protiv jugoslovenske države crnogorske separatiste, albanske kačake, frankovce i "radićevce" u Hrvatskoj. Na jugu, na Kosovu i Metohiji i u Makedoniji mlada država suočavala se sa napadima Albanaca iz Albanije i antijugoslovenskim akcijama VMRO. U jesen i zimu 1919/20. došlo je i do uspostavljanja fronta prema Rumuniji, usljed rumunskih pretenzija na jugoslovenski Banat, a u ljeto 1920. očekivao se direktan sukob Kraljevine SHS sa Italijom. Spoljnopolitička situacija bila je vrlo nepovoljna po srpsko-hrvatsko-slovenačko kraljevstvo, što je imalo odraza i na njegov unutrašnji život. Unutrašnje teškoće Kraljevstva SHS nisu zaostajale za spoljnim. U nekim delovima, osobito onim iz sastava bivše austrougarske monarhije, javni red i mir bili su ozbiljno narušeni – pljačkana je i unuštavana privatna svojina, život i čast pojedinaca ugroženi, mnogi iz osvete i pobijeni.

PRIREDIO: MILADIN VELjKOVIĆ

(NASTAVIĆE SE)