Na osnovu Odredbe o sastavu i djelovanju Ustaškog pokreta od 24. juna 1941. poglavnik Pavelić je za načelnika štaba Ustaške vojnice imenovao ustaškog pukovnika Franju Lukca. On je predložio nacrt organizacije ustaških jedinica, koji je prihvaćen pa je našao prvu primjenu u razradi osnovnih načela djelovanja Ustaške vojnice, a potom poslužio i kao osnova za sljedeći korak u njenom organizovanju. Prema tom predlogu, Ustašku vojnicu bi sačinjavale: ustaške jedinice pod oružjem (djelatne ustaške bojne), ustaška priprema (rezervne jedinice u kojima bi se izvodila vojnička obuka i popunjavale aktivne jedinice) i ustaška obrana, kao svojevrsna policijska služba unutar Ustaške vojnice. Istom Odredbom određen je personalni sastav Glavnog štaba Ustaške vojnice, kao i komandanti pojedinih ustaških vojnih cjelina (Bojne pri Poglavniku, ustaških djelatnih bojni, časničke i dočasničke ustaške, pripremnih ustaških bojni itd.).
Po obrazovanju Glavnog stožera (štaba) Ustaške vojnice 24. juna 1941, donosi se odluka o stvaranju ustaških aktivnih četa – satnija od dobrovoljaca. Te čete su zamišljene kao pokretne jedinice, dok bi za to vrijeme pripremni bataljoni ostali vezani za svoje teritorijalno područje. Glavni štab Ustaške vojnice svojom "Zapoviedi br. 5" od 28. juna 1941, predviđa formiranje aktivnih ustaških bojni. Ovo je počelo da se ostvaruje tek krajem septembra 1941.
Najranija združena jedinica Ustaške vojnice bila je Prva ustaška pukovnija. Ovaj puk formiran je u prvoj polovini maja 1941. godine. Prema istraživanju Zdenak Kuftineca ta jednica se najranije pojavljuje u izvorima 10. maja te godine. Kao osnova za formiranje štaba puka i drugih jedinica "poslužila" je Zagrebačka pripremna bojna. Puk je imao u sastavu: štabnu, jurišnu, prvo osam pa dvanaest ustaških četa i prateću četu kao i pozadinske djelove. Treći bataljon je moguće formiran od dobrovoljaca koji su sabrani u okviru nekakve kratkotrajne legije nastale u Austriji maja 1941. godine. Za komandanta puka postavljen je ustaški potpukovnik Tomislav Sertić, a potom je dužnost preuzeo pukovnik Tomislav Rolf, kasnije bojnik Slavin Cindrić i na kraju ustaški bojnik Vladimir Galić. Komandiri četa su bili pojedini ustaški oficiri koji će dalje tokom rata komandovati većim ustaškim jednicama kao što su: Vinko Ferček, Zorislav Poić, Josip Hubl, Nikola Orešković-Gandi i drugi.
Najmanje organizacijske cjeline Ustaške vojnice bile su satnije (čete). One su najlakše formirane, jer se u principu moglo uvijek naći dovoljno ljudstva za jedinicu do 100 ljudi. Bile su numerisane, počev od broja "1" pa najdalje do broja "52". Pojedine čete imale su dodatni naziv jurišna, lička, novačka, motorizirana. Takođe su formirane i Stožerna (štabna), Samokretna (automobilska) i dvije Strojopuščane (mitraljeske) čete. Iako je formacija čete bila propisana na 145 ljudi, broj pripadnika varirao je od 50 pa do preko 200 ljudi, što je bio rezultat raspoložive količine oružja ili broja dobrovoljaca. Do kraja septembra 1941. Ustaška vojnica je uspjela da svoje snage uobliči u čete, iako Glavni štab i dalje nije imao precizan pregled brojnog stanja i dislokacije jedinica pod svojim zapovjedništvom.
U studiji o organizaciji ustaških jedinica prvih mjeseci poslije stvaranja NDH 1941, Davor Marijan konstatuje da se njihova organizacija "po raspoloživoj građi ne može potvrditi i pratiti." Slično primjećuje i Tomislav Aralica: "U tom ranom razdoblju stvaranja NDH nitko, pa ni državni vrh, nije imao jasnu predodžbu o svrsi, razmjerima, organizaciji i načinu delovanja Ustaške vojnice". [...]
PRIREDIO: MILADIN VELjKOVIĆ
(NASTAVIĆE SE)
