Problem spajanja obrenovićevaca i liberala bio je u pitanju budućeg vladara, jer se knez Miloš nikako nije dovodio u isti red sa političkim slobodama. Liberalne zamisli da na presto dovedu kneza Mihaila skrhale su izjave većine obrenovićevaca, koji su "u glas tražili starca". Nepismenom narodu bile su strane ideje o kontroli vlasti. Oni su tražili čvrstu ruku "starog despota" koji neće dozvoliti "gospodi da ugnjetava narod". Jezgro ove sjedinjene grupe činili su Jevrem Grujić, Milovan Janković, Andrija Stamenković, Stevča Mihailović, Jovan Ilić, Ranko Alimpić. Grujić i Janković bili su jedine vođe liberalne grupe koji su imali jasnije izgrađena shvatanja u duhu evropskog liberalizma, dok su Mihailović, Ilić i Alimpić bili pristalice dinastije Obrenović. Udružena grupa imala je svoj "štab" u zajedničkom stanu Ranka Alimpića i Milovana Jankovića.

Da predstojeća skupština ne bi bila "podpora raznih ličnosti, koje su sve do jedne poremećene i upropašćene pred narodom", kao i da se skupština ne bi izmetnula u metežnu i buntovnu gomilu, pristupilo se izradi zakona. Zakon koji je donijet odnosio se samo na predstojeću skupštinu, a sama institucija skupštine nije dobila nikakvu vlast. Uoči zasijedanja, u Srbiji, a naročito u Beogradu vladalo je veliko nespokojstvo. Još uvijek svježa sjećanja na 1842. i 1844. godinu govorila su da se nikakva krupna promjena u državi ne može izvesti mirnim putem, vlast se rušila bunama, a ne ustavnim sredstvima.

Strahovanjima su doprinosili i deputati, koji su na skupštinska zasjedanja dolazili naoružani. Opis deputata, zapisan rukom Jevrema Grujića, ostavlja upečatljivu sliku o ljudima i vremenu kada je jednu dinastiju zamijenila druga i kada su liberalne ideje vidnije izbile na površinu političkih zbivanja."Osobito je oduševljenje raslo kada se Šabčani izvezu s damšifa na Savi, jer to beju ljudi svi u lepo ruo obučeni i s prekrasnim oružjem nakićeni." Slično je bilo i sa drugim poslanicima: "Ali kad se Užičani ugledaše ispuniše se knjaževci strao‘m a njiovi protivnici radošću. Na besnom atu jaše napred Milivoj Jovanović, načalnik užički, srebrne jabuke od pištolja za pojasom i u kuburlucima bele se kao mleko, konju po sapima bije sablja srebrom okovana. Za njim juri prota Gavrilo prekrasnog stasa čovek, i okružni predsedatelj Kaljević, krupna i strašna ljudina, pa onda sve dva i dva, poslanici ljudi gorostasni, na ljutim konjima i lepo kao da u svatove idu obučeni, a svi kao da su na vojsku pošli oružani." Na Svetoandrejskoj skupštini bilo je 439 poslanika. Predsjednik je bio Miša Anastasijević, potpredsjednik Stevča Mihailović. I dio mladih liberala je učestvovao u radu skupštine, Milovan Janković je bio poslanik, a Jevrem Grujić i Jovan Ilić su postavljeni za sekretare, pošto kao činovnici nijesu mogli da se kandiduju za poslanike.

Povratak u srbiju kneza Mihaila Obrenovića (1): Velika prekretnica za istoriju Srbije

Kako većina poslanika nije imala nikakvog iskustva u parlamentarnoj tradiciji, jer skupštine nije bilo od 1848. godine, njima je nekolicina vještijih političara mogla lako manipulisati. Procedure nijesu poštovane, pa je i odluka da se od kneza zatraži abdikacija donijeta aklamacijom. Koliko god da je skupština bila uzrujana i smetena, knez Aleksandar je bio još uzrujaniji. Odlaskom kod Turaka u beogradsku tvrđavu, knez je izgubio mogućnost da lično komanduje vojskom, a i sam odlazak kod omraženih Turaka mu je skoro do kraja urušio ugled. Za to vrijeme "revolucionarni konvent" je odigrao svoju ulogu. Cijela situacija je prijetila da se izmakne kontroli, ali se išlo dalje. "Zar ti ne vidiš bolan da se ovo otimlje, pa ko bude jači?," govorio je Jovan Ilić.

PRIREDIO: MILADIN VELjKOVIĆ

(NASTAVIĆE SE)