Najveću pažnju u djelima edicije "Senke nad Balkanom" privlačila je aktivnost princa Đorđa u periodu kada se odrekao prestola i po završetku Prvog svjetskog rata. Manje interesovanja, zbog oskudnosti i nesistematičnosti podataka, postojalo je za njegov život tokom Drugog svjetskog rata. Upravo je to doba predstavljalo period kada njegovo ponašanje postaje znatno umjerenije i kada poslije dugogodišnjeg zatočenja čini prve korake ka normalizaciji svojih životnih prilika. Naporedo sa tim, bila su prisutna očekivanja javnosti i različitih političkih snaga da im pruži podršku i da se angažuje u ratnim zbivanjima.

Romantične vizije i pogledi na tragičnu sudbinu jednog princa predstavljali su pogodnu osnovu na kojoj su nicale različite glasine, koje su služile različitim političkim snagama za politizaciju položaja princa Đorđa i za moguću upotrebu njegovog stanja i ličnosti u političke svrhe. Iako je on svojim ekscesima gubio ugled u javnosti, obnavljao ga je nesputanom i emotivnom borbenošću i učešćem u ratu, što je ostajalo duboko urezano u svijesti stanovništva. U teškim istorijskim zbivanjima, ličnost princa Đorđa javljala se u sjećanju naroda prije svega zbog njegove neobuzdane hrabrosti i spremnosti na akciju. Njegovi zdravstveni problemi pri tome su zanemarivani i predstavljani kao rezultat zavjere da se on zbog borbenosti ukloni sa istorijske pozornice. Njegovoj popularnosti doprinosilo je i to što je stanovništvo često u njemu vidjelo novog Karađorđa, sa kojim ga je poistovjećivalo i po fizičkim i po karakternim osobinama. Tako je jugoslovenski presjednik vlade u periodu od 1935. do 1939. godine, Milan Stojadinović, smatrao da je princ Đorđe popularanost stekao dok je u vrijeme Aneksione krize držao zapaljive govore protiv Austrougarske i da je na osnovu toga smatran dostojnim potomkom svoga pradjede.

Dr Ljubinka Škodrić

-Foto: privatna arhiva

U javnosti prepoznatljiv zbog svoje hrabrosti i borbenosti, princ Đorđe je bio ličnost za koju su se još tokom Prvog svjetskog rata, u okupiranoj Srbiji, vezivale glasine koje su budile nadu u skoro oslobođenje i podizale borbeni duh stanovništva. Tako je pisac Bora Stanković zabilježio da su među glasinama u tom periodu bile i vijesti da je princ Đorđe dolazio avionom do Beograda i na Topčiderskom brdu ostavio svoj šinjel i kapu. U vrijeme Topličkog ustanka čak se pronijela vijest da je Kosta Vojinović u stvari princ Đorđe koji je došao sa Solunskog fronta da podigne ustanak u Srbiji. Ovoj glasini pogodovala je i fizička sličnost između njih dvojice. Razmjere nadanja bile su tolike da je mnoge bilo teško ubijediti u njihovu neopravdanost. I vlada na Krfu i narodni poslanici znali su za širenje ovih glasina.

Po završetku Prvog svjetskog rata, princ Đorđe je nastavio da zaokuplja pažnju javnosti. O krajnostima u koje je vodila politizacija odnosa prema njemu mogu svjedočiti izvještaji njemačkog poslanika u Beogradu tokom 1922. godine. On je prvo u junu zanemarivao političku ulogu princa Đorđa i konstatovao da su "prinčeve osobine svakome poznate, zna se da ono što se dogodilo ima u najboljem slučaju karakter neprijatnog porodičnog slučaja, ali ne dolazi u obzir za državnu politiku". Međutim, već u oktobru iste godine poslanik je izvještavao o političkom značaju princa Đorđa, prije svega po pitanju unutrašnjih odnosa i jačanja uloge Nikole Pašića, ali i konstatovao da prinčevo ponašanje ugrožava autoritet vlade u inostranstvu.

Čak i pošto je izolovan u bolnici za duševne bolesti, princ Đorđe je nastavio da bude predmet rasprava, manipulacija i lažnih vijesti. Zatočenje brata u bolnici za duševne bolesti nije bilo rado viđeno u javnosti i dodatno je doprinosilo nepopularnosti režima kralja Aleksandra. Javnost je uglavnom osuđivala kralja Aleksandra zbog toga što brata drži zatvorenog i to je doprinosilo i slabljenju njegove popularnosti i ugleda pošto je takav postupak smatran nekorektnim i nebratskim.

PRIREDIO: MILADIN VELjKOVIĆ

(NASTAVIĆE SE)