"Jedan od većih izazova savremene istoriografije predstavlja istraživanje i naučno sagledavanje političke istorije Bosne i Hercegovine nakon Drugog svjetskog rata. Da je tako, pokazuju očigledna uzmicanja od naučnih istraživanja i `šupljine` u istoriografijama zemalja nastalim poslije raspada Jugoslavije". Ovim riječima poznati srpski istoričar doc. dr Draženko Đurović, započeo je predgovor svoje knjige "Politički odnosi u Bosni i Hercegovini 1945-1958", koja je naišla na izvanredan prijem ne samo u istoriografskoj javnosti, već i šire.
Knjigu su 2024. godine objavili Arhiv Republike Srpske i Udruženje arhivskih radnika Republike Srpske iz Banje Luke i Institut istorijskih nauka Univerziteta u Istočnom Sarajevu. Uz odobrenje autora i izdavača, u našem feljtonu iz nje ćemo, sa značajnim skraćenjem, prenijeti dijelove poglavlja "Uloga i značaj Bosne i Hercegovine u Drugom svjetskom ratu 1941-1945", u kome su opisani i događaji "koji su značajno uticali na međunacionalne odnose i politički život poslije rata". Draženko Đurović je rođen 26. oktobra 1986. godine u Sarajevu. Osnovnu školu je završio u Sokocu, a srednjoškolsko obrazovanje stekao u Srpskom Sarajevu. Studirao je na Filozofskom fakultetu Univerziteta u Istočnom Sarajevu, na Katedri za istoriju, gdje je diplomirao 2015. godine. Postdiplomske – master studije pohađao je na Odseku za istoriju Filozofskog fakulteta u Beogradu, gdje je 2016. odbranio master rad na temu: "Rogatički i sokolački srez 1945-1949". Januara 2017. godine je upisao doktorske studije istorije na Filozofskom fakultetu Univerziteta u Beogradu, kod mentora prof. dr Ljubodraga Dimića. Doktorsku disertaciju na temu "Politički odnosi u Bosni i Hercegovini 1945-1958." odbranio je maja 2022. godine. Aprila 2023. izabran je u zvanje docenta na Filozofskom fakultetu Univerziteta u Istočnom Sarajevu. Član je Matice srpske od 2024. godine.
***
Iako istoriografija vapi za bar nekoliko knjiga kojim bi se kritički i bez ideološko-političkih stega i angažovanosti osvijetlile i objasnile karakteristike, značaj i uloga Bosne i Hercegovine u Drugom svjetskom ratu, kratko ćemo se osvrnuti na najznačajnije ratne događaje i procese koji su uticali na političke prilike i odnose poslije oslobođenja.
Kapitulacijom Kraljevine Jugoslavije, 17. aprila 1941. godine, njena teritorija je okupirana i podijeljena između Njemačke, Italije, Bugarske i Mađarske, čime je praktično sprovedena Hitlerova odluka o uništenju jugoslovenske države. Osim razbijanja Jugoslavije, Njemačka i Italija su, koristeći se nacionalnim konfrontacijama i neriješenim nacionalnim pitanjem, dijelove jugoslovenske teritorije proglasile "oslobođenim" i na njima obrazovale marionetske "nezavisne" države. Još u toku Aprilskog rata, 10. aprila 1941. godine, Slavko Kvaternik je u ime Ante Pavelića u Zagrebu proglasio takozvanu Nezavisnu Državu Hrvatsku (NDH). Ustaše su za takvu odluku imale podršku predominantnog broja bosanskohercegovačkih Hrvata, koji su u tome prepoznali rješenje svog nacionalnog pitanja. Na njihovo političko raspoloženje značajno je uticao dio vođstva HSS-a, jer je lider ove stranke, Vlatko Maček, pozvao svoje pristalice i administraciju bivše Banovine Hrvatske na saradnju sa novom vlašću. U proglasu obznanjenom preko radija nakon proglašenja NDH, Maček je izjavio da je "pukovnik Slavko Kvaternik, vođa hrvatskih nacionalista u zemlji, proglasio danas slobodnu i nezavisnu hrvatsku državu na cjelokupnom historijskom i etnografskom području".
PRIREDIO: MILADIN VELjKOVIĆ
(NASTAVIĆE SE)
