Zbog interesovanja za političke ideje, Jovan Žujović nije završio Politehniku u Cirihu. Nezadovoljan što su se studije sina odužile bez vidnijeg rezultata, otac Mladen zahtijevao je da se Jovan Žujović vrati u Srbiju, što se i dogodilo. Kosmajac se, po savjetu Svetozara Markovića i zapovijesti oca Mladena, upisao na Prirodno-matematički odsijek Filozofskog fakulteta u Beogradu. Kao beogradski student bio je aktivni član studentske socijalističke družine "Pobratimstvo". Takođe, sarađivao je u listu "Rad" socijalističke omladine, koji je uređivao Pera Todorović. Objavljivao je prikaze novih knjiga i referate sa naučnih predavanja, pisao o stanju radničke klase u Engleskoj, Irskoj i Španiji, nekrolog Svetozaru Markoviću. Preveo je sa francuskog delo Luja Blana "Organizacija rada", koje tada nije objavljeno.
Kao god i većina njegovih vršnjaka nacionalno zanijetih, i Jovan Žujović je učestvovao u srpsko-turskom ratu 1876–1877, kada je služio u Drinskoj i Moravskoj vojsci. Po okončanju rata vratio se u Beograd i završio studije. Prije kraja Drugog srpsko-turskog rata otišao je u Pariz na Sorbonu, te uporedo studirao prirodne nauke i antropologiju. Sistematski je proučavao geologiju, botaniku i zoologiju 1877–1880. Tokom školovanja u Parizu prihvatio je neke nove političke ideje i oformio unekoliko drugačije političke stavove u odnosu na prethodne, "zapojio se idealima jednakosti i bratstva koje su Francuzi pružili svijetu, a naročito malim potlačenim narodima; zavolio je njihove demokratske slobode, pronikao u francuski duh koji je tako odgovarao njegovoj sopstvenoj prirodi".
Tokom školovanja u Parizu došao je pod veliki uticaj ideja Petra Lavrova, jednog od ideologa ruskog narodnjaštva. Rus je srpskog studenta cijenio zbog predanosti naciji i dobrog poznavanja socijalne literature, zbog čega je u svojim radovima prve godine razvoja socijalizma u Srbiji nazivao epohom Jovana Žujovića i Svetozara Markovića. Ništa manje nije Jovan Žujović cijenio Petra Lavrova, posebno zbog toga što je ruski ideolog narodnjaštva smatrao da bi nauka i prosvjeta trebalo da odigraju značajnu ulogu u stvaranju socijalnog društva. Kada je u ljeto 1880. trebalo da se vrati u Srbiju, Jovan Žujović se već razišao sa "krajnjima" među socijalistima. Već je prihvatio, umjesto revolucionarnog, reformistički kurs u političkoj borbi za ostvarenje socijalnog društva.
Po povratku iz Francuske u Srbiju izabran je za suplenta Velike škole na predmetu geologija sa mineralogijom, kada je počela njegova značajna profesorska i naučna karijera. Bio je nekoliko puta rektor Velike škole, a redovni član Srpske kraljevske akademije postao je 1888. Međutim, naporedo sa profesionalnom, vrlo brzo otpočela je i politička karijera Jovana Žujovića. Jedan od prelomnih trenutaka bio je Ivanjdanski atentat 1899. i oštro gonjenje političke opozicije u zemlji. Prilikom policijske i sudske istrage oko atentata, te presuda okrivljenima, pokazala se veličina apsolutizma posljednja dva vladara iz dinastije Obrenovića. Iako je njegova familija tradicionalno bila obrenovićevska, Jovan Žujović je odlučio da se na neparlamentarno i nedemokratsko ponašanje kralja Aleksandra Obrenovića stavi u opoziciju režimu, te da podrži jednu grupu mlađih političara iz kruga Radikalne stranke Nikole Pašića, kasnije poznatih pod nazivom samostalni radikali. Od tog trenutka 1902. i osnivanja samostalskog lista ''Odjek'', Jovan Žujović je sa nekima od njih (Jaša Prodanović i Ljuba Stojanović) ostao politički saradnik i lični prijatelj do kraja života.
PRIREDIO: MILADIN VELjKOVIĆ
(NASTAVIĆE SE)
