Piše: Nik Gašaj

Polazeći od naučnih saznanja koja nedvosmisleno ukazuju da su Albanci ilirskog porijekla i autohton narod, zbog ograničenog prostora, fokusiraću se samo na neke istaknute naučne istraživače. Poznati filozof Gotfrid Vilhelm Lajbnic (1646-1717) bio je možda prvi naučni is-traživač koji se bavio odnosom albanskog jezika s drugim indoevropskim jezicima. U pismu od 10. decembra 1709. godine, citiranom 1897. u rumunskom časopisu "Albania", izjavljuje da je na osnovu proučavanja albanskih knjiga, među kojima i jednog rječnika, ubijeđen da je albanski – jezik drevnih Ilira".

Švedski istoričar, Hans Erik Tunman (1746-1778) bio je među prvim naučnicima koji se bavio pitanjem porijekla albanskog jezika i albanskog naroda. U vezi s tim pitanjem tragao je u grčkim, latinskim i vizantijskim izvorima i proučavao je trojezički rječnik (grčki, slavenski i alban-ski) od Teodora Kavaljotija, objavljen 1770. godine. On je u svojoj knjizi: ‘‘Istraživanje istorije naroda istočne Evrope‘‘ (1774) došao do zaključka da su Albanci autohtoni naslednici drevne ilirske populacije.

Johan Georg fon Han (1811-1869), austrijski teoretičar, zajedno sa lingvistom Konstadinom Kristoforilom (alb. Konstantin Kristoforidhi) bavio se istraživanjem albanskog jezika. On je 1854. godine objavio svoje djelo u tri toma: "Albanske studije o kulturi, jeziku i istoriji". Možda je bio prvi naučnik koji je izučavao rječnik starog ilirskog jezika i utvrdio da su mnoga imena albanskih teritorija neposredni nastavak nekadašnjih ilirskih naziva. Na osnovu pro-dubljene studije došao je do konkluzije da je albanski jezik neposredni nastavljač ilirskog jezika.

Franc Bop (1791-1867), profesor Univerziteta u Berlinu, 1854. godine publikovao je svoju stu-diju, utvrđujući definitivno da albanski jezik pripada familiji indoevropskih jezika i da ne potiče od nekog drugog jezika na evropskom kontinentu.

Gustav Majer (1850-1900), profesor Univerziteta u Gracu i član Akademije nauka u Beču, 1883. godine, objavio je studiju: ‘‘Položaj albanskog jezika u okviru indoevropskih jezika‘‘. Posebno je bio poznat po izrađivanju etimološkog albanskog rječnika (1891). Međutim, bavio se i istorijom Albanije, kao i širom albanskom kulturom. Na osnovu svojih naučnih istraživanja došao je do konačnog suda da albanski jezik potiče od ilirskog jezika i da predstavlja posebnu granu u porodici indoevropskih jezika.

Maksimilian Lamberc (1882-1963), poslije posjete Albaniji kao emisar Akademije nauka u Beču, odmah se istakao kao istraživač albanskog folklora i albanske mitologije. On je u Lajpcigu na-stavio svoje studije u oblasti albanologije, i o tom jeziku održavao je predavanja na univer-zitetima u periodu 1954/‘59. i objavio je svoju studiju o albanskom jeziku u tri toma. U svojim na-učnim studijama bio je pobornik teze o ilirskom porijeklu albanskog jezika i albanskog naroda.

Naučnik Edwin Jacques navodi: "Nema nikakve sumnje da su današnji Albanci istorijski neposredni naslednici Ilira, koji su nekada, za vrijeme starih Grka i Rimljana, živjeli na ovim, današnjim, albanskim prostorima‘‘.

Naučnik Serge Metais ističe: Prema svim pokazateljima – prije svega, zbog same Geografije – Iliri su bili albanski preci. Uoči rimskog osvajanja, oni su nastanjivali čitav zapadni dio Balkana, od Istre do Epira. U unutrašnjosti Balkana bili su nastanjeni na sjeveru do rijeke Save, a na istoku do Južne Morave i do Vardara.

Metais nastavlja da je geograf Ptolemej u II vijeku naše ere, kada su Iliri bili pod rimskim osvajačima, govorio o postojanju jednog plemena "Albana" (Albanoi), čiji je glavni grad Albanopolis.

Eqrem Ça-bej (1908–1980) bio je univerzitetski profesor, najpoznatiji albanski naučnik u oblasti albanologije. Visoke studije je završio u Austriji, gdje se specilizirao za komparativ-ne indoevropske jezike. Skoro pola vijeka se bavio naučnim istraživanjima, publikovao je brojna naučna djela iz oblasti albanskog jezika i književnosti i šire iz etnografije, etimologije, leksikografije, bavio se i porijeklom albanskog jezika i albanskog naroda itd. Na osnovu svojih suptilnih naučnih istraživanja došao je do zaključka da su Albanci naslednici Ilira i prvi indoevropski stanovnici na Balkanu. Njegov referat na naučnom skupu o ilirskim studijama, kao i drugi brojni naučni prilozi na ubjedljiv način su dokazali ilirsko porijeklo i autohtonost albanskog naroda.

Ilustracija

Foto: Piksabej

Poznati srpski istoričar, akademik i bivši profesor filozofskog fakulteta u Beogradu, Radeta Mihaličić, između ostalog je naveo: "Albanci su starosjedioci Balkanskog poluostrva i tamo su došli mnogo ranije od Slovena. Albanci kao poseban autohton narod ilirskog porijekla sačuvali su svoj jezik, običaje i druga nacionalna obilježja".

Androkli Kostalari, bivši direktor Instituta za jezik i književnost u Tirani, došao je do istog zaključka kao i njegov kolega Čabej. Profesor Aleks Buda, bivši predsjednik Akademije nauka Albanije, na jednoj naučnoj konferenciji kojoj je predsjedavao istakao je: "ilirsko-albanski kontinuitet i albansku autohtonost na svojim teritorijima". Takođe, o ilirskom porijeklu Alba-naca i njihovoj autohtonosti pisali su i govorili i poznati profesori: Mahir Domi, Shaban Demiraj i drugi.

I na kraju, u Opštoj enciklopediji jugoslovenskog leksikografskog zavoda, Zagreb 1977, na strani 81 navodi se: "Albanci, narod indoevropskog tračkoilirskog porijekla. Najstariji sta-novnici Albanije bili su Iliri; samo ime Albanac potiče od imena ilir – plemena Albana.

(Autor je politikolog i vanredni član DANU)