Vodeća ličnost Druge Jugoslavije Josip Broz Tito je jednom prilikom članovima matice iseljenika i jugoslovenskim iseljenicima održao prigodan govor u kome je objasnio svoj pogled na ulogu jugoslovenske ekonomske migracije. U njima je vidio „ono što spaja, ono što će doprinijeti boljem uzajamnom upoznavanju naših naroda i zemalja“. Da bi to mogli, nastavio je Broz, „oni treba, s jedne strane, da budu primjer lojalnosti i poštovanja prema zemlji u kojoj žive, treba da budu svjesni i vrijedni njeni građani, a s druge strane, oni treba da budu tačno i pravilno obaviješteni o današnjem životu u njihovoj staroj domovini“. Ovo drugo se odnosilo na dopisivanje sa rođacima, „ispravno“ pisanje u iseljeničkoj štampi, razmjenu knjiga i brošura, učenje jezika, održavanje folklornih manifestacija, kao i pojedinačne i grupne posjete Jugoslaviji. Ove smjernice važile su za sve iseljenike porijeklom iz Jugoslavije, pa samim tim i za one u Južnoj Americi. Tako je tokom 1947. njima u Argentinu poslato 12 paketa knjiga o NOB-u, jedan paket rječnika, gramatika i drugih pomagala, 1.000 komada godišnjaka „Slobodna Dalmacija“, kao i više različitih časopisa. Kako je znatan dio iseljenika bio porijeklom iz Dalmacije, izbor ovog godišnjaka nametao se kao logičan. Publikacije su išle i u obrnutom smjeru – iz Argentine ka Jugoslaviji. To se, prije svega, odnosilo na publikacije jugoslovenskih iseljenika, njihove novine i časopise. Tako je parobrodom „Lošinj“ septembra 1947. poslato šest paketa raznih iseljeničkih novina i publikacija.

U Argentini su tokom Drugog svjetskog rata i u prvoj deceniji poslije njega osnovane brojne organizacije jugoslovenskih iseljenika. Najveće udruženje bilo je „Slobodna Jugoslavija“ (Agrupación „Yugoslavia Libreˮ), koje je formirano 1. oktobra 1943. godine. Cilj organizacije bio je da pruži moralnu i materijalnu podršku borbi za oslobođenje Jugoslavije. Ta pomoć u početku je bila skromna, da bi kasnije postala učestalija i obimnija. Prvi kongres organizacije održan je krajem jula 1944. Zaključci su bili pretežno deklarativnog karaktera i ukazivali na potrebu pojačanja rada na organizaciji udruženja i na prikupljanju hrane, odjeće, obuće i lijekova za domovinu. Na kongresu je učestvovalo 30 delegata koji su bili predstavnici 11 ogranaka. Dok su u Poslanstvu boravili predstavnici Kraljevine Jugoslavije, na ovu organizaciju se nije gledalo s naklonošću zbog njene otvorene podrške NOP-u. Sličan stav zauzimale su i argentinske vlasti pa je njen rad u tom periodu bio otežan a njen tadašnji list „Glas domovine“ bio je zabranjen sedam puta. Iz navedenih razloga aktivnost udruženja bila je faktički poluilegalna a javna istupanja svedena na minimum.

Dr Bojan Simić

- foto: Privatna arhiva

U narednom periodu rad „Slobodne Jugoslavije“ se razgranava i jača. Broj ogranaka raste na 35, a u evidenciji je bilo 6.000 članova. Formira se ženska organizacija, a pomoć domovini postaje obimnija i redovnija. Osniva se Komisija za koordinaciju pomoći Jugoslaviji. Komisija je poslala prvu pošiljku pomoći u avgustu 1945. a u njoj je bilo 45 sanduka, što je zajedno sa ostalim činilo 135 sanduka koji su poslati tom prilikom. Do proljeća 1946. vrijednost pošiljki koje je ovo tijelo prikupilo je iznosila više od 300.000 pezosa. Jugoslovenska štampa bilježi tokom novembra 1946. slanje 370 sanduka različite robe preko luke Pirej.

U proljeće 1948. iseljenici su preko Crvenog krsta Jugoslavije poslali 50.000 pezosa, što je u tom trenutku procijenjeno na 625.000 tadašnjih dinara, o čemu je izvijestila i jugoslovenska štampa. Do kraja četrdesetih godina ukupna pomoć jugoslovenskih iseljenika domovini procjenjivana je na oko tri miliona pezosa, odnosno 37.500.000 dinara. Do te cifre se stiglo zbrajanjem pristigle pomoći u robi i lijekovima, u privatnim paketima, novčane pomoći Jugoslovenskom Crvenom krstu i Fondu za obnovu zemlje, kao i mjesnim narodnim odborima.

PRIREDIO:

MILADIN VELjKOVIĆ

(NASTAVIĆE SE)