Govoreći dalje o onima koji su dolazili u kontakt sa Afrikom, dr Radonjić konstatuje: ‘‘Kultura imperijalizma utiče na sve ove aktere da njihova slika Afrike bude praktično neodvojiva od evropskog kolonijalnog ruha u kome djeluju i pronalaze svoje uloge koje najčešće odgovaraju ulogama kolonizatora. Istovremeno, na nekim nivoima usvaja se diskurs o Africi kao prostoru najveće opasnosti, pa se određeni djelovi Osmanske imperije sa njom upoređuju. Pokazujući svijest o `posmatranju svijeta sa Balkana kao cjeline`", politička elita južnoslovenskih zemalja razmatrala je politiku, geografiju i tekuće događaje i u Africi. Odjeke toga nalazimo i u odjecima na Burske ratove s kraja 19. vijeka, o čemu je i Stevan Sremac ostavio jednu pripovjetku.
Ratni vihori Prvog svjetskog rata dovode veliki broj srpskih vojnika na oporavak u afričke luke pod francuskom upravom. ‘‘Pravim prijateljima‘‘ Srbi su smatrali Francuze, dok su arapski podanici, kao i francuske pomoćne snage u vidu senegalskih strijelaca, viđeni kao sekundarni stanovnici ovih zemalja, vrsta etnografskog kolorita. Odnos nije kolonizatorski, već više nezainteresovanosti, jer je afrička obala samo pozornica evropskog, pa i srpskog rata. Na Solunskom frontu dolazi do drugog kvantitativno većeg susreta sa Drugim. Tu je služilo oko 150.000 Srba i 15.000 Senegalaca, a među afričkim i srpskim ratnicima razvijaju se i prijateljstva u borbi protiv zajedničkog neprijatelja, gdje se prilikom zajedničkih operacija, poput oslobođenja Bitolja, razvilo vojničko bratstvo. Jasmina Tomašević je, obrađujući preko 200 memoara i dnevnika srpskih vojnika na frontu, zaključila da je ‘‘[…] slika o vojnicima iz francuskih kolonija u Africi bila izuzetna i bez izuzetka pozitivna‘‘. […]
Međuratni period predstavlja kontinuitet slike Afrike koja je mješavina nezainteresovanosti i prećutnog prihvatanja kolonijalnog diskursa. To je najočitije u kulturi putopisa. Rijetki avanturisti i pripadnici viših klasa imali su priliku da putuju kroz Afriku opisujući je u duhu evropskog imperijalizma. Budući da je francuska kultura bila preovlađujuća kod viših klasa, često možemo naći odjeke francuske slike Afrike u postojećim izvorima. Najbolji primjer za to je srpski modernistički pisac Rastko Petrović, jedini putnik sa prostora Jugoslavije koji je obišao veliki deo Francuske Zapadne Afrike. Njegov putopis, objavljen 1930, ostavlja sliku Afrike kao negativa Evrope, a i sam pisac koristi afričku Drugost da bi sebe i svoju zemlju predstavio kao više evropsku. Takođe, u ovo vrijeme, imperijalni kič, u formi reklama, lake literature, razglednica i naljepnica na proizvodima predstavlja Afriku kroz oči evropskih kolonizatora i utiče na reprezentaciju kontinenta u Jugoslaviji.
Kraj međuratnog perioda donosi i prve distorzije kolonijalnog diskursa. Javljaju se putopisi sa više saosjećanja prema Africi i sa djelimičnim podrivanjem kolonijalnog diskursa. Italijanska invazija na Etiopiju 1936. proizvodi sličan, ali jači osjećaj empatije i osudu imperijalizma. ‘‘Nin‘‘ i ‘‘Politika‘‘ pisali su o italijanskim porazima, sa neskrivenim simpatijama za Etiopljane. Dobro je primljen i dirljiv govor kojim se Hajle Selasije obratio Ligi naroda u molbi za pomoć. Podstaknuti zajedničkim neprijateljem, Italijom, stanovnici Bijelog Polja, predvođeni gradonačelnikom i uz učešće dva sveštenika, osnovali su društvo ‘‘Prijatelji Etiopije‘‘, a neki mobilisani Dalmatinci i Slovenci u Africi pobjegli su iz italijanske u etiopsku vojsku. Djelovi vojske Kraljevine Jugoslavije, dio naroda i vlada izbjegli su u Egipat na početku rata. Međutim, kao i u Prvom svjetskom ratu, u Drugom svjetskom ratu afrički kontinent predstavljao je samo ‘‘egzotični kolorit‘‘ u kome su se dešavali unutarjugoslovenski sukobi. Kraj ovog, totalnog rata, i početak novog, hladnog rata, donijeće velike promjene u percepciji afričkog kontinenta u Jugoslaviji.
PRIREDIO: MILADIN VELjKOVIĆ
(NASTAVIĆE SE)
