Savezničko distanciranje od Draže MIhailovića i uspon Titovog pokreta (1): Molotov Mihailovića nazvao ‘‘naduvanom figurom‘‘

Feljton smo priredili prema knjizi dr Olivere Dragišić ‘‘Komunističko osvajanje vlasti na Balkanu 1944-1947‘‘, koju je objavio Institut za noviju istoriju Srbije iz Beograda, 2023. godine

U izdanju Instituta za noviju istoriju Srbije iz Beograda, ove godine izašla je knjiga zanimljivog naslova i sadržaja "Komunističko osvajanje vlasti na Balkanu: 1944-1947, Rumunija, Bugarska, Jugoslavija", autorke dr Olivere Dragišić. Knjiga je još na ovogodišnjem beogradskom Sajmu knjiga pobrala ogromne riječi hvale cjelokupne javnosti, počev od naučne i stručne, pa sve do laičke, a jedan od njenih recenzenata, dr Ivana Dobrivojević Tomić, o njoj je, između ostalog, zapisala: "Izvorna utemeljenost, misaona koherentnost, utemeljena, logična i jasna argumentacija i dobar stil pisanja predstavljaju neke od glavnih karakteristika ovog rukopisa".

Uz odobrenje dr Dragišić i izdavača, iz ove zanimljive i obimne knjige, koja komparativnim pristupom "upotpunjuje i produbljuje postojeća znanja o dolasku Komunističkih partija na vlast u Jugoslaviji, Rumuniji i Bugarskoj", sa izvjesnim skraćenjima, prenijećemo dio poglavlja "Savezničko distanciranje od Dragoljuba-Draže Mihailovića i uspon Titovog pokreta do septembra 1944. godine: druga faza".

Sa zvanjem naučnog saradnika dr Olivera Dragišić je zaposlena na Institutu za noviju istoriju Srbije u Beogradu. Doktorirala je na Filozofskom fakultetu u Beogradu, na katedri za Opštu savremenu istoriju. Pored ove knjige, objavila je dvije monografije: "Jugoslavija i Bugarska 1944-1980, hronika neuspješnog prijateljstva" (sa suprugom, dr Petrom Dragišićem) i "Rat poslije rata" (sa A. Timofejevim i D. Tasićem). Autorka je i više zapaženih naučnih članaka objavljenih u zemlji i inostranstvu.

***

Krajem oktobra 1943. godine, neposredno pred Moskovsku konferenciju, koja je prethodila teheranskom susretu, Entoni Idn je pitao Molotova da li bi Sovjeti, ukoliko britanska strana natjera četnike da se bore protiv Njemaca i Bugara, instruirala partizane da bar međusobne borbe prestanu. Tom prilikom Molotov je Dražu Mihailovića opisao kao uveličanu, naduvanu figuru, koja nije "[...] baš tako krupna zvjerka kako se o njemu priča". Rezultat događaja i susreta savezničkih predstavnika od pada Italije do Moskovske konferencije bio je takav da je na konferenciji bila odbačena svaka mogućnost saradnje četnika i partizana, te da je bio usvojen sovjetski predlog, iniciran prethodno Titovim zahtjevom, da i Sovjeti u Titov štab pošalju jednu misiju. Uskoro je u Titov štab stigla misija Kornjejeva, daleko veća i bolje organizovana od britanske. Uporedo sa takvim raspletom u spoljnom kontekstu, Tito je radio na prenošenju težišta borbe u Srbiju. Glavnom štabu Hrvatske u oktobru 1943. godine je pisao: "Riješili smo da pošaljemo jače snage u Srbiju kako bi preduprijedili londonsku vladu da preko Draže Mihailovića nasilno mobiliše i pobere plodove naše teške borbe u Srbiji. Taj naš pokret prema Srbiji ima historijski i riješavajući značaj za sve naše narode."

Britanska diplomatija morala je popustiti pred sovjetskim zahtjevima zbog savezničkih odluka donesenih na konferenciji u Kvebeku, na kojoj je bilo dogovoreno da će savezničko iskrcavanje biti izvedeno na sjeveru Evrope. Tom odlukom su Istočna Evropa i Balkan, kao moguća mjesta savezničke vojne saradnje, bila odbačena, pa su Britanci pokušavali da se u Istočnoj Evropi i na Balkanu na druge načine sporazumiju sa Sovjetima, ali sa veoma neravnopravnih pozicija jer je Staljin bio u mogućnosti da postavlja uslove saradnje na osnovu stečene vojne premoći u Evropi. Tada je Entoni Idn, u svoje i Čerčilovo ime, poslao telegram u Forin ofis, u kojem je iznio predlog da se Sovjetima ponudi dogovor "Grčka za Bugarsku".

PRIREDIO: MILADIN VELjKOVIĆ

(NASTAVIĆE SE)