Poznato je da je oko 250 španskih boraca učestvovalo u izgradnji vlasti u periodu 1941–1945. godine i da je svaki četvrti bio proglašen za narodnog heroja, dok ih je oko trideset dobilo čin generala poslije rata. Oni su predstavljali neprocjenjiv partizanski kadrovski kapital, kojim rumunska i bugarska partija nijesu mogle da se pohvale. Mnogi "španci" su bili organizatori prvih partizanskih odreda, petnaest ih se nalazilo u glavnim štabovima, četvorica su bili komandanti armija u završnim operacijama (Dapčević, Popović, Nađ i Drapšin). Uprkos čišćenjima partije poslije 1948. godine uspjeli su da zadrže oreol prestižne grupe. Ivan Gošnjak i Blagoje Nešković bili su članovi Politbiroa, Veljko Vlahović, član predsjedništva SKJ, a dvadeset ih je prošlo kroz Centralni komitet. Zauzimali su mjesta predsjednika republika i sekretara za spoljne poslove (Koča Popović), sekretara za narodnu odbranu (Gošnjak), potpredsjednika skupštine (Dapčević). Bili su članovi vlada, sekretari i pomoćnici državnih sekretara, ambasadori (Aleš Bebler pred Ujedinjenim nacijama) i članovi savjeta federacije. Najvažnije iskustvo koje su u Španiji stekli, na šta treba dodati i iskustvo školovanja nekih od njih u Moskvi na prestižnim sovjetskim i kominternovskim školama i univerzitetima, ticalo se taktike premošćivanja jaza između lokalnog stanovništva i komunističkih boraca u zaleđini fronta, što je bila funkcija političkih komesara u partizanskim odredima. Takvo iskustvo su kasnije "španci" primjenjivali u samoj Jugoslaviji. Na osnovu kartoteke Kominterne moguće je rekonstruisati podatak da je 25 Jugoslovena iz Moskve bilo poslato direktno u Španiju.
Pored "španaca", neki od profesionalnih revolucionara, odnosno polaznika moskovskih partijskih škola, značajno su pomogli u organizaciji partizanskih odreda u najosjetljivijoj, početnoj fazi. Ivan Hariš postao je rukovodilac Diverzantske sekcije Glavnog štaba Hrvatske. On je u avgustu 1941. godine, prema naređenju CK KPH, organizovao i vodio diverzantske kurseve na planini Viševici. Zatim Rodoljub Čolaković, koji je završio Međunarodnu lenjinsku školu (MLŠ), potom Milan Blagojević, koji je postao komandant Prvog šumadijskog partizanskog odreda, zatim Edvard Kardelj, koji je završio MLŠ i bio predavač na KUNMZ (Komunistički univerzitet nacionalnih manjina Zapada), Ivan Lavčević-Lučić, koji je bio školovan u KUNMZ i postao rukovodilac vojne komisije PK Hrvatske, Aleš Bebler, načelnik štaba i zamjenik komandanta štaba slovenačkih partizanskih odreda, autor niza uputstava za partizansko ratovanje, Svetislav Stefanović Ćeća, koji je završio KUNMZ i radio kao instruktor PK Srbije, gdje je 1941. godine organizovao partizanske odrede. Pored tih imena mogu se navesti i Mustafa Golubić, koji je u svojoj biografiji pisanoj za potrebe Kominterne pomenuo prve Jugoslovene koji su se školovali za "profesionalne revolucionare" u Moskvi, Josif Kopinič, koji je bio specijalista za "vezu između partizanskih odreda i diverzantskih redova u pozadini neprijatelja", u šta je spadala priprema seljaka i organizacija vojnika, Ivan Gošnjak, Blagoje Parović, Karlo Mrazović Gašpar (zadužen za kartoteku jugoslovenskih kadrova u IKKI koji su otišli u Španiju), Periša Kostić (škola NKVD-a), a i Tito se takođe školovao i predavao je u moskovskim specijalnim školama. Instruktori diverzantskih akcija u Španiji koji su svoja iskustva kasnije prenosili na Balkanu bili su I. Starinov, N. K. Patrahaljcev i V. A. Trojan. Gojko Nikoliš je svoj identitet "španskog borca" između ostalog posvjedočio susretom sa španskom revolucionarkom La Pasionarijom (Dolores) u Moskvi januara 1945. godine, a kao "španac" je u Jugoslaviji bio raspoređen na mjesto šefa saniteta NVOJ.
PRIREDIO: MILADIN VELjKOVIĆ
(KRAJ)
Коментари (1)
Оставите свој коментар