Toma Vučić Perišić (1790-1859), bio je grlati plebejski tribun čijom vojničkom zaslugom je u najvećoj mjeri srušen s prestola i knez Miloš (1839) i knez Mihailo (1842). Silom oružja, bunom po njemu nazvanom, prognao je Obrenoviće s prestola (i iz Srbije) u korist Karađorđevića (1842). Uspješno je gušio sve bune protiv režima kojima je služio - i to često na krajnje svirep način - i - s druge strane, uspješno je dizao bune i rušio režime na koje je postajao bijesan i ogorčen! Za nevjerovati, ali u tom poslu nikada nije omanuo.

Pred narodom je držao vatrene govore, koji su često bili puka demagogija, ali narod je išao za njim. I opet je djelovao kao vječiti opozicionar, bundžija i ljutica prema skoro svakom poretku, pa i onom koji je njegovom zaslugom uspostavljen - ustavobraniteljskom. Njegovo ime, govorio je M.Đ.Milićević, "kroz dugo i dugo vrijeme, biće predmet hvale i ruge, u jednakoj mjeri; a drugojače ne može biti. Jedno mu se, pri svem tom, ne može odricati, a to je: da je bio uvijek, često nehotice, kao po nekom nagonu, sebi dosledan tražeći: da imaćnik najveće vlasti nikad ne smeće s uma svoj narod, kao prvobitno vrelo svake pa i svoje snage".

Učestvovao je u Prvom (1804-1813) i Drugom ustanku (1815), u stalnoj službi kod Miloša Obrenovića. Najsigurnije i najmoćnije se osjećao u svom zavičaju, Gruži, bez obzira na kojoj dužnosti se nalazio i "s Gružom je ostao velik i strašan, dokle je god živio". Sa njima je, kao predvodnik i vojskovođa, 1825. godine razbio Đakovu bunu i tako očuvao Miloševu vlast. Knez mu je tada zadjenuo sablju za pojas kakvu su nosila samo njegova braća, Jovan i Jevrem, i nazvao ga "gospodarem", takođe zvanjem koje su nosila samo kneževa braća. Iako je početkom 1835. godine odbranio i knežev život i presto, sada je i njemu bilo posve jasno da kneževu vlast treba nekako ograničiti. Već 1837. godine mogao se smatrati jednim od vodećih kneževih protivnika, da ga je jedan istoričar čak nazvao i "predvodnikom opozicije".

Početkom 1839. godine postao je jedan od 17 državih savjetnika, tijela koje je po Ustavu iz 1838. godine knezu značajno ograničilo vlast. Međutim, u maju iste godine, pomoću vojske Jovana Obrenovića (Jovanova buna), knez je pokušao da bunom potpuno izmijeni stanje, ali je upravo Vučić uspio da vješto, brzo i surovo uguši bunu. Time je zapečatio 24-godišnju vladavinu kneza Miloša Obrenovića. Ovome nije preostalo ništa drugo nego da potpiše abdikaciju, 13. juna 1839. godine. Kad je dva dana kasnije knez brodom napuštao Srbiju, bacio je za njim kamen uzviknuvši: "Kad se ovaj kamen iz Save vrati, onda se i ti vratio!" Od tada pa do povratka iz Vlaške kneza Mihaila bio je, zajedno sa Jovanom Obrenovićem i Avramom Petronijevićem, namjesnik kneževske vlasti. Dvije godine kasnije, poslije protjerivanja kneza Mihaila iz Srbije, postavio je vojnički logor na Vračaru, proglasio se "predvoditeljem naroda" u Privremenom pravleniju koje je vodio Avram Petronijević i izdejstvovao da se na presto postavi Aleksandar Karađorđević.

Poslije toga, do juna 1843. godine, bio je ministar unutrašnjih djela, kada ga je na tom položaju zamijenio Ilija Garašanin. Nikada više nije zauzimao nijedan ministarski položaj, ali je bio član Državnog savjeta. Ipak, poredak kome je znatno doprinio da se uspostavi, ustavobraniteljski, lomio ga je u političkom pogledu, tokom godina, polako i sigurno. S knezom nije bio u odnosima koje je očekivao, najbližim, a ljudima koje je knez oko sebe okupljao na Dvoru bio je najveći mogući protivnik. Te učene Srbe iz Austrije, ne samo na Dvoru, već i u cijeloj Srbiji, nazivao je pogrdno "Švabama" i "nemačkarima" i zalagao se za njihovo protjerivanje natrag preko Save i Dunava. Na njihovo mjesto trebalo je, po Vučiću i njegovim pristalicama, dovesti isključivo "otečestvene sinove".

Po povratku kneza Miloša Obrenovića na presto, s proleća 1859. godine, uhapšen je i vrlo brzo umro u zatvoru, tačno (u dan) 20 godina poslije bacanja onog kamena u Savu.

Najvažnije: Toma Vučić Perišić i Avram Petronijević su, među svim ustavobraniteljima, najdirektnije uticali na povratak iz izgnanstva Aleksandra Karađorđevića (1839), a potom i na njegovo dovođenje na presto (1842).

PRIREDIO:

MILADIN VELJKOVIĆ

(NASTAVIĆE SE)