Budući da je Ustaška vojnica definisana kao postroj "Ustaše – hrvatskog oslobodilačkog pokreta" (službeni naziv ustaškog pokreta), ona se ne može popunjavati regrutovanjem, bez obzira na političku pripadnost, kao što je slučaj sa državnom vojskom. Zbog same prirode Vojnice popuna njenog oficirskog i podoficirskog kora, kao i vojnika, vrši se isključivo preko organizacije ustaškog pokreta na terenu. Svi funkcioneri ustaškog pokreta dobili su zadatak da pozivaju dobrovoljce za Ustašku vojnicu. Ovim dokumentom predviđene su još neke pogodnosti i to: povećanje za 10 odsto naknade za vojnike, podoficire i oficire u odnosu na iste položaje u Domobranstvu, mogućnost ostanka u službi poslije dvije godine, prevođenje vojnika u podoficirski čin ili zaposlenje u državnoj službi poslije odsluženog vojnog roka.
Ustaška vojnica sa Glavnim stožerom (štabom) na čelu i potčinjenim jedinicama bila je tako drugi dio oružanih snaga NDH. Vrhovni komandant Ustaške vojnice bio je poglavnik, koji je njom komandovao preko zapovjednika (komandanta), odnosno zapovjedništva (komande) Vojnice. Komandant Ustaške vojnice je imao zamjenika. Obojicu je imenovao poglavnik Ante Pavelić.
Ustaška vojnica nije bila ni organizacijski ni hijerarhijski pa ni po drugim vojnim obilježjima jedinstvena cjelina, iako se to normativno nastojalo regulisati. Budući da je organizacijski bila nejedinstvena i označavala sve naoružane snage ustaškog pokreta, Ustašku vojnicu treba shvatiti u širem smislu. Damir Jug je u svom radu podijelio na tri tipa ili tri vrste jedinica: Ustašku vojnicu u užem smislu, Poglavnikov tjelesni zdrug i ustaške paravojne jedinice (postrojbe), pod raznim imenima, kao što su bile "divlje ustaše" ili seoske straže, milicije. U toku samog postojanja, u sastav Ustaške vojnice u užem smislu ulazile su različite jedinice: djelatne, stajaće, prometne, pripremne i druge. Vojnica je predstavljala stranačku vojsku, vojnu snagu ustaškog pokreta ali zamišljenu kao pomoćnu vojnu silu za obavljanje redarstvenih poslova.
Od samog početka organizovanja, 10. aprila 1941, Slavko Kvaternik je stajao iza domobranske vojske, odnosno formacije koja je trebalo da bude regularna vojna sila NDH sa svim rodovima: kopnenim snagama, vazduhoplovstvom i mornaricom. Sa druge strane, poglavnik Pavelić je stajao iza ustaške vojne organizacije, koja je imala više obilježje ilegalne revolucionarne organizacije nego organizovanog vojnog sistema.
Ovo dvojstvo u oružanim snagama NDH već od samog početka manifestovaće se kroz lični odnos poglavnika Pavelića i maršala Kvaternika, kao personifikacije dva oružana sistema. Njihove političke i vojne prošlosti su bile prilično različite i bez posebnih dodira. Kod Kvaternika je dominiralo iskustvo i vojno nasleđe iz Austro-Ugarske. Kod Pavelića ilegalno političko nasleđe. Ovo je uticalo na i lične senzibilitete i način rukovođenja sa ljudima, a što je bilo bitno posebno u domenu oružanih sastava. Kvaternik je nastupao otvoreno, klasično vojnički i naredbodavno, a često zbog svoje uloge, čina i godina, teatralno. Pavelić, naprotiv, diskretno, u četiri oka, neposrednom komunikacijom sa povjerljivim vojnim zvaničnicima. Posljedice tih suprotnosti osjetiće se već u toku turbulentne 1941. godine. Kvaternik nije imao nikakvu nadležnost nad ustaškim snagama, a u ovoj fazi Pavelić se nije previše interesovao za Domobranstvo. On sam kasnije piše: "Dan-danas mi je još zagonetno zašto je Pavelić dozvolio organizaciju domobranstva kad ga je on također potkopavao i rušio, od prvog dana prikriveno, a kasnije, kad je postojalo jače i otvoreno".
PRIREDIO: MILADIN VELjKOVIĆ
(NASTAVIĆE SE)
